Köyceğiz gölü ve Kocagöl'de yaşayan Coptadon (Perciformes: Cichlidae) türleri: genetik ve morfolojik veriler ışığında tanısı

Abstract

Türkiye'nin Güney Ege kıyılarında yer alan Köyceğiz Gölü ve Kocagöl'e Cichlidae familyasından, Coptodon cinsine ait tür veya türlerin aşılandığı fakat tam olarak hangi türlerin, ne zaman ve nasıl getirildikleri bilinmemektedir. Uzun yıllardır literatürlerde özellikle Köyceğiz Gölü için birbirleriyle çelişkili ciklet tür isimleri rapor edilmiştir. Doğru yönetim ve koruma stratejilerinin geliştirilebilmesi için öncelikle her iki gölde yoğun populasyonlar oluşturan ciklet balıklarının net bir şekilde tür tanımlamalarının yapılması gerekmektedir. Bu doğrultuda hazırlanmış olan bu çalışmada, (i) Coptodon'un mevcut populasyonlarının, GenBank'ta var olan veriler referans alınarak, genetik veri ile tür tanısının yapılması ve kaynak populasyonun tahmin edilmesi, (ii) göl içi ve göller arasındaki morfolojik farklılık/benzerlik örüntülerin morfometrik ve meristik karakterler bağlamında ortaya konması amaçlanmıştır. Bunun için her iki gölden ve Peçenek drenaj kanalından önceden yakalanmış toplam 93 bireyin genetik analizleri için mitokondriyal kontrol bölgesi (D - loop) moleküler belirteç olarak seçilmiş ve gerekli dizi analizleri gerçekleştirilmiştir. Filogenetik analizler için maksimum olasılık (maximum likelihood, ML) ve Bayes Filogenetik (BF) yaklaşımı kullanılmıştır. Bunun yanında morfolojik örüntülerin belirlenmesi için toplam 170 bireyin 26 morfometrik ve 6 meristik karakterleri ölçülmüş ve çok değişkenli analizler yapılmıştır. D-loop geni dizinleri arasında yapılan haplotip analizi sonucu Coptodon populasyonlarında toplam 3 haplotip belirlenmiştir. Bunlar sırasıyla; Köyceğiz Gölünde 2 (H2-H3), Kocagöl için 2 (H2-H3) ve drenaj kanalı için 1 (H1) haplotip. Haplotip üç (H3) en çok paylaşılan ve her iki gölde de dağılım gösteren haplotip olup, analiz edilen tüm bireylerin % 78,5'inde görülmüştür. Her iki ağaçtan elde edilmiş filogenetik analizler Coptodon'un Muğla populasyonlarının C.zillii kladı içerisinde yer aldığını ortaya çıkarmıştır. Morfolojik analiz sonuçları ise çoğu karakter bakımından, Peçenek populasyonundan diğer iki populasyondan ayırdığını göstermiştir. İki göl populasyonu arasında bir miktar örtüşme olmasına rağmen, birbirlerinden büyük ölçüde farklıydılar. Sonuç olarak Kocagöl, Köyceğiz Gölü ve Peçenek sistemleri tek tür C.zillii ve tek kurucu populasyon tarafından, tek bir aşılama ile istila edilmiştir. Populasyonlar arasında gözlenen morfolojik varyasyonların büyük oranda genetik tabanlı olmadığı bu istilacı türün yeni bir ortamda çevresel değişime karşı yüksek derecede bir fenotipik esnekliğe sahip olduğunu göstermiştir.