Komnenos'lar dönemi Konstantinopolis kiliselerindeki cephe tasarımının sosyo-kültürel bağlamda değerlendirilmesi

Abstract

Bu doktora tezi, Bizans İmparatorluğu kronolojisinde 1081 ile 12.yy sonu arasına tarihlendirilen ve Konstantinopolis'te inşa edilmiş olan Komnenos kiliselerinin cephe tasarımıyla ilgilenmektedir. Emperyal tahtı yaklaşık bir asır kontrol eden Komnenos hanedanı, öncülleri gibi Konstantinopolis'in yapılı çevresine çeşitli işlevlerde anıtlar ekleyerek kentsel mekânı etkilemiştir. Konstantinopolis'teki kilise mimarisi 9.yy'dan sonra fark edilir bir değişim geçirmiştir. Kütle ve resim programının yanı sıra cephe tasarımı da bu değişiminin izlenebildiği temel boyutlardan birisi olarak dikkat çekmektedir. Bu olgu, anılan kentsel mekândaki Komnenoslarla ilişkili kilise yapılarında daha bütüncül bir çerçevede gözlemlenmektedir. Özellikle bahsi geçen yapıların kentsel mekânla ve kent halkıyla ilk temas ettikleri bileşeni olan cephe tasarımları bu değişimi doğrudan yansıtan yüzeyler olarak belirmektedir. Kentin erken kiliselerinde tanımlanmayan, bu dönemle belirli bir düzende görülen cephe hareketliliğinin yönelttiği 'Komnenos kiliselerinde cephe neden hareketlidir?' sorusu bu çalışmanın temel motivasyonunu oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında Komnenoslarla ilintili olduğu tespit edilen, cephe tasarımları büyük oranda günümüze ulaştığı bilinen beş kilise incelenmiştir. Mimari ve dekoratif karakteristiklerin yanı sıra çağdaş sosyo-ekonomik koşullar, Komnenosların kökeni ve sanat ve mimari patronaj öyküsü ile yapıların parçası olduğu topografik özelliklerin de bulunduğu geniş bir perspektiften cephe çağdaş bağlamında anlamlandırılmaya çalışılmıştır.