Antalya ili Alanya, Gazipaşa, Gündoğmuş ve Akseki ilçelerindeki sağaltma ocakları uygulamaları

Abstract

Eski Türk inancı temelinde şekillenen Türk halk hekimliği ve onun bir kolu olan sağaltma ocakları üzerine geçmişten günümüze birçok çalışma yapılmıştır. Önceleri tıp alanında uzmanlaşmış kişiler tarafından çalışılırken, halk biliminin bir bilim dalı olarak kabul edilmesi ve araştırma alanın genişletilmesi ile halk bilimcilerinin çalıştığı konular arasına girmiştir. Halk bilimcilerin devreye girmesi sayesinde bu geleneği sürdüren kişilerden birebir temas ile elde edilen bilgiler, Anadolu'da ve diğer Türk topluluklarında zengin bir kültür birikiminin gözler önünü serilmesini sağlamıştır. Anadolu'da ve Türk toplulukları arasında çeşitli isimler ile anılarak geleneksel yöntemler ile rahatsızlıkları sağaltan kişiler bulunmaktadır. Usta-çırak ilişkisi ile mesleklerini nesillerdir sürdüren, halkın en güvendiği kişiler arasında olan bu şahsiyetler modern tıbbın gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. Bu sebeple insanlar modern tıp olanaklarının yetersiz olduğu yerlerde, modern tıbba başvurulmak istenilmediği durumlarda rahatsızlıklarının teşhis ve tedavisi için geleneksel uygulamalar ile rahatsızlıkları sağaltan kişilere müracaat etmektedir. Hem kadın, hem de erkek olarak sağaltma görevi üstlenen kişiler geleneksel sağaltma yöntemleri ile sağaltma işlemini gerçekleştirirken çeşitli bitkisel, hayvansal ve maddesel ürünlerden hazırladıkları emler ile dertlilere deva olmaya çalışmaktadır. Halk arasında şifa verme gücü olduğuna inanılan türbeler, yatırlar, ağaçlar ve sular da ocak olarak kabul edilmektedir. Eski Türk inancındaki kültler temelinde şekillenen, yeni din algısı ile yeni bir kalıba sokulan bu mekânları insanlar çeşitli rahatsızlıkları için ziyaret ederek, buralarda birtakım uygulamalar yaparak dertlerine deva aramaktadır. Son yıllarda köyden kente göçün artması, teknolojik imkânların gelişmesi ve insanların bilinçlenmesi gibi nedenler geleneksel yöntemler ile rahatsızlıkları sağaltan kişilere, mekânlara müracaat edenlerin sayısını azaltmıştır. Ancak insanlar modern tıptan bir sonuç alamadıkları zaman eş, dost ve akrabalarının tavsiyeleri ile ocaklı kişilere, türbe, yatır, ağaç ve su kaynaklarına müracaat etmektedir. Bu çalışma Antalya ili Alanya, Gazipaşa, Gündoğmuş ve Akseki ilçelerinde Türk halk hekimliğinin bir kolu olan sağaltma ocaklarının ve uygulamalarının tespit çalışmasıdır. Saha çalışması sırasında bölgeyi iyi tanıyan kişilerin kılavuzluğunda sağaltma yetilerine sahip kişiler, sağaltma gücü olduğuna inanılan türbeler, yatırlar, sular ve ağaçlar tespit edilmiştir. Derleme yöntemi ile kaynak kişilerden tespit edilen bilgiler kayıt cihazları ile kayıt altına alınmıştır. Kayıt altına alınan bilgiler sağaltma uygulamalarının karşılaştırmalarının daha iyi anlaşılabilmesi için aynı rahatsızlığı sağaltan ocaklar arasında verilmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, yöre halkının rahatsızlıklar karşısında sonra çare olarak ziyaret ettikleri sağaltma ocaklarını ve uygulamalarını tespit etmektedir. Elde edilen veriler ile derleme alanı içerisinde canlılığını sürdüren ocaklar ve uygulamalarının gözler önüne serilmiştir.