Türkiye'de blok listeli D'Hondt seçim sistemine alternatif seçim sistemi: dar bölgeli seçim sistemi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, seçim sistemleri ile ilgili temel bilgiler ışığında Türkiye'de uygulanan blok listeli D'Hondt nispi temsil seçim sisteminin sakıncalarını belirterek ona alternatif olabilecek seçim sisteminden bahsetmek olacaktır. Demokratik olan rejimlerde seçimler, yönetenler ve yönetilenler arasındaki ilişkileri düzenleyerek siyasi iktidarın meşruiyetini kazanmasına yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla 16 seçim sistemleri, hem meşruiyet sağlayabilen hem de seçmenle seçilen arasındaki ilişkiyi düzenleme konusunda önemli bir araçtır. Yönetenler ve yönetilenler arasındaki ilişkiler, seçim sistemlerine göre farklılık arz etmektedir. Örneğin, milletvekilliği genel seçimleri için Türkiye'de tek başına uygulanan blok listeli nispi temsil seçim sisteminde; seçmen-seçilen arasında kopuk ilişki, temsilcinin seçmene karşı sorumsuzluğu, seçim çevresinin sorunlarına değinilmemesi ve diğer olumsuz durumlar meydana gelebilmektedir. Seçim çevrelerindeki seçmen sayılarının mümkün olduğunca birbirine yakın olması, seçim bölgesindeki sorunların daha iyi anlaşılması, adayın kalitesini yükseltmesi gibi hususlar dar bölge esaslı seçim sistemi bakımından önem arz etmektedir. Dar bölge sistemi; İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Almanya, Avustralya ve Kanada gibi gelişmiş ülkelerde çeşitli yöntemlerle uygulanmaktadır. Bu sistem, Türkiye'de uygulanan blok listeli D'Hondt nispi temsil seçim sistemine kıyasla; seçmen-temsilci arası ilişkiyi arttırmasına, yasama kariyerciliğinin engellenmesine, parti yerine aday esaslı tercihin yapılmasına, temsilcisinin niteliğini arttırabilmesine ve bölgeyi daha iyi tanıyacak temsilcilerin seçilmesine olanak sağlayabilir. Dar bölgeli seçim sistemine nispi temsil desteğiyle de parti disiplini sağlanabilir, hükümet ile meclise ihtiyaç duyulan teknokrat kadro oluşabilir ve temsilde adalet ilkesi korunabilir. Bu çalışmada yeni hükümet sistemi, seçim sistemiyle ilgili akademik kaynaklar, Türkiye'de seçim sistemi tartışmaları, Türkiye'nin demokrasi geçmişinde yaşadığı seçim deneyimleri, yürürlükteki seçim sistemi gibi hususlar dikkate alınarak milletvekili genel seçimi için Türkiye özelinde uygun seçim sistemi önerisi yapılacaktır.