Çocuk işçiliğiyle mücadele politikaları üzerine bir inceleme

Abstract

Tarihsel süreçte sınıflı toplumların oluşumundan beri işçi sınıfına mensup çocuklar gücü elinde bulunduran sınıfların lehine emek sürecinin birer parçası olmuşlardır. Çocukların kitlesel olarak sömürülmeye başladığı dönem ise Batı'da sanayi kapitalizminin yükselişe geçtiği dönemdir. Çocukların fabrikalarda uzun saatler ve oldukça kötü koşullarda çalıştırılmaları İngiltere'de çocuk işçilere yönelik ilk düzenlemeleri beraberinde getirmiştir. Batılı ülkelerin ulusal ölçekli düzenlemelerine rağmen, çocuk emeği sömürüsü, rotasını sanayi kapitalizmine yöneltmiş ülkelerin tamamında görülmeye başlamıştır. 20. yy.'ın ilk çeyreğinde çocukların çalıştırılmasına dair ilk uluslararası girişimler başlamış ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)'un öncülüğünde 1970'li yıllara kadar periyodik olarak uluslararası asgari yaş sözleşmeleri kabul edilmiştir. Ancak bu sözleşmelerin genel karakteristik özelliği, dönemin egemen üretim biçimi olan sanayi kapitalizminin lehine, esnek, pragmatik ve sözleşmelere taraf ülkelerin ticari faaliyetlerine zarar vermeyecek şekilde düzenlenmiş oluşudur. Uluslararası alanda çocuk işçiliğine yönelik mücadele gündeminin oluşumu ise 1970'li yılların sonlarından itibaren başlamış ve 1980'li ve 90'lı yıllarda bu gündem giderek yoğunlaşmıştır. 1979 yılı Uluslararası Çocuk Yılı ilan edilmiş ve bu tarihten on yıl sonra Birleşmiş Miller Çocuk Haklarına Dair Sözleşme kabul edilmiştir. 1991'de ILO Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası Programı (IPEC)'nı başlatmış ve 1999'da 182 No'lu En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına Acil Eylem Sözleşmesi kabul edilmiştir. Günümüzde, 1980'li ve 90'lı yıllarda oluşan çocuk işçiliğiyle mücadele gündemi doğrultusunda uluslararası alanda çeşitli faaliyetler yürütülmektedir. Bu yıllara kadar çocuk işçiliğine karşı eylem plan ve programları olmayan Türkiye'nin mücadele gündemi de uluslararası kuruluşların mücadele politikalarına eklemlenmiştir. Araştırmanın ulaştığı nihai sonuç, yürütülen mücadele politikalarının, çocuk işçiliğinin temel nedeni olan kapitalizmin dinamiklerini göz ardı ettiği ve bu yönüyle çocuk işçilere ekonomik ve sosyal açıdan koruma sağlamaktan uzak olduğudur.