Geçiş ekonomilerinde rasyonel vergi sisteminin uygulanabilirliği

Abstract

Ülkelerin maliye politikası hedeflerine ulaşabilmesi için önemli bir koşul rasyonel vergi sisteminin kurulmasıdır. Bu koşulun sağlanması ülkelerin sadece vergi oranları veya hukuki regülasyonlarla değil daha geniş kapsamlı bir şekilde makroekonomik değişkenlerin birbirine olan uyumuyla mümkündür. Dolayısıyla çalışmada, rasyonel bir vergi sistemine neden olan dinamikler makro bir çerçevede ele alınmaktadır. Rasyonel vergi sistemi tesisinin incelenmesinde tarihsel mirası ve başlangıç koşullarının benzer olması nedeniyle geçiş ekonomileri önemli bir örneklem oluşturmaktadır. Bu tezde, otuz bir geçiş ekonomisinde rasyonel vergi sisteminin uygulanabilirliğinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu tespitin yapılmasında 2000-2018 dönemine ait veriler kullanılarak eşit ve farklı ağırlıklandırılmış rasyonel vergi sistemi endeksi geliştirilmiş ve eşit ağırlıklı endeks sonuçları geçiş ekonomilerinin mali, hukuki ve tarihsel dinamikleriyle birlikte değerlendirilmiştir. Geçiş ekonomilerinin böyle bir endeks vasıtasıyla, bildiğimiz kadarıyla, değerlendirilmemiş olması mevcut tezin katkısını da ortaya koymaktadır. Endeks bulgularına göre rasyonel vergi sisteminin tüm ölçütler bazında Baltık bölgesinde kurulmuş, Çin Halk Cumhuriyeti, Balkan ve Doğu Avrupa'da ise kısmen tesis edilmiştir. Orta Asya ve Kafkasya ile Rusya'da ise rasyonel bir vergi sisteminin henüz oluşturulamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Panel veri analizi bulgularına göre ise rasyonel vergi sistemini negatif etkileyen en önemli değişken (Rusya ve Çin dahil) Asya'da vergi yükü iken Balkan, Baltık ve Doğu Avrupa bölgelerinde ise yolsuzluktur. Diğer taraftan bu sistemi pozitif etkileyen en önemli değişkenin ise Asya'da büyüme ve ekonomik özgürlük, Balkan bölgesinde kamu etkinliği, Baltık bölgesinde büyüme ve Doğu Avrupa bölgesinde ise kamu etkinliği olduğu sonucuna ulaşılmıştır.