Kaunos tiyatro çeşme binası arkeolojisi ve restitüsyon-restorasyon projesi

Abstract

Karya kenti Kaunos'da günlük ve tarımsal ihtiyaçların karşılanması kutsal sayılan suyun etkin yönetimine bağlıdır. Bu tez, Kaunos Tiyatrosu Anıtsal Çeşme Binası'nın, plan tipi, su kullanım şekli ve düzenlemesi itibariyle, çağdaşı çeşme yapılarından özgün detaylarıyla ayrıştığını ortaya koymaktadır. Buna ek olarak, çeşme yapısının gelecekte yapılacak restorasyonunun, mevcut mimari unsurların özgün konumlarında korunarak kullanılması 'anatylosis' uygulaması, arkeoloji ve restorasyon bilimine önemli katkılarının olacağını savunmaktadır. Tiyatro çevre duvarının kuzey batısında, bu yöndeki tonozlu girişin hemen doğusunda gün ışığına çıkartılan anıtsal Çeşme, tiyatro seyircisiyle birlikte kentin yukarı terasındaki yoğun insan trafiğine hizmet vermiştir. Çevre duvarı örülürken tek bir kemerle geçilen 11,80 m genişliğindeki bir niş içinde bırakılan "Pİ" formundaki Çeşme, 10,12x6,40 m ölçüsünde ve in-antis tasarımda inşa edilmiş anıtsal bir yapıdır. Mimari malzeme eksikliği nedeni ile çeşmenin üst yapısı hakkında bilgimiz yoktur. Ancak planı dikkate alındığında gerek Anadolu ve gerekse Yunanistan'dan az sayıda da olsa tanıdığımız "Daldırma Hazneli" Çeşme binaları gibi Dor düzenindedir ve bir "sundurma" çatı ile örtülmüştür. Suyun çeşmeye getirilip havuza akıtılması özel bir tasarım ile gerçekleşmiştir. Tasarımı ve ele geçen seramik malzeme, çeşmenin ilk inşasının Klasik Dönem içlerinde olabileceğini düşündürür. Bu tezin kapsamında anıtsal kaunos şehri tiyatro binasının çeşmesi ile ilgili dokümantasyon, ve tanımlar bulunmaktadır. Yapının çağdaşlarıyla karşılaştırılmalı bir yaklaşım ile aynı zamanda çeşmenin konservasyon, restorasyon ve restitüsyonu ile ilgili metot ve pratikler de önerilmektedir. Bir dönemden diğerine fonksiyonu değişse bile Kaunos tiyatro çeşmesi, günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Dolaysıyla bir anıt olarak geri kazanımı, çeşme olarak temel fonksiyonunu yerine getirmese bile arkeoloji ve restorasyon alanlarına büyük katkılar vaadetmektedir. Türkiye'de görece az kullanılmasına rağmen Anastylosis uygulaması arkeolojik kalıntıların bakımı, korunması ve sürdürülebilmesi için oldukça önemlidir. Aynı yaklaşım Kaunos tiyatro çeşmesinin de gelecekte mirasının korunmasını sağlayacaktır.