Hayali Bey Divanı (İnceleme-Tenkidli Metin-Dil İçi Çeviri)

Abstract

Edebiyatımızda duyuş, hassasiyet ve hayal bakımından büyük İran şairi Hâfız-ı Şîrâzî (ö. 1390 (?))'ye benzetilen, Bâkî (ö. 1600) gelene kadar devrinin "Melikü'ş-Şu'arâ"sı olarak anılan Hayâlî Bey (ö. 1557)'in elimizdeki tek eseri olan Dîvân'ı ilk defa 1945 yılında merhum Ali Nihat Tarlan tarafından tenkitli metin olarak neşredilmiştir. Yapılan bu metin neşri ülkemizde ilk tenkitli metin çalışması olarak kabul edilmiş ve daha sonraki metin neşri çalışmalarına örnek teşkil etmiştir. O zamandan günümüze dek Hayâlî Bey Dîvân'ı ile alakalı çeşitli kitaplar, makaleler, tezler, incelemeler yapılagelmiştir. 1945 yılından bu zamana kadar yurt içi ve yurt dışında bulunan kütüphanelerdeki katalogların yenilenmesi, hatta yeniden oluşturulması yeni nüshaların keşfedilmesine sebep olmuş; böylelikle eseri yeniden ele almak için uygun zemin oluşmuştur. Sadece 16. yüzyılın değil bütün Osmanlı Edebiyatı'nın en müstesna şairlerinden biri olan Hayâlî Bey'in Dîvân'ına gerekli ehemmiyetin verilmesi niyetiyle çalışılan bu tezde, ilk olarak şairin bilinen tüm divan nüshalarının tespit edilmesi amaçlanmış ve bu doğrultuda 48 dîvân nüshası temin edilmiştir. Nüshaların değerlendirilmesi sonucunda stemma oluşturulmuş ve 8 farklı nüsha ailesinden gelen nüshalarla tenkitli metin kurulmuştur. Daha sonra metnin adeta sağlaması da sayılabilecek dil içi çevirisi yapılmıştır. Elde edilen bulgular ve Tarlan neşriyle olan farklılıklar sonuç kısmında değerlendirilmiştir.