Arnavutluk'un Ergiri (Gjirokaster) ilinde Osmanlı dönemi imar faaliyetleri

Abstract

Bu çalışmada Arnavutluk'un Osmanlı yönetimine girdiği 1417 tarihinden itibaren, bağımsızlığını kazandığı 1912 yılına kadar Ergiri ilinde inşa edilmiş olan mimari eserler ortaya konulmaktadır. Arşivlerde gerçekleştirilen araştırma sonucunda Ergiri ili sınırları dâhilinde toplamda 240 adet mimari eserin inşa edildiği ancak bunlardan sadece 69 tanesinin günümüze ulaşabildiği tespit edilmiştir. Günümüze orijinal haliyle ulaşabilen eserler arasında 19 adet türbe, 16 adet köprü, 14 adet çeşme, 5 adet cami, suyollarına ait 5 parça köprü, 3 adet kale, 2 adet değirmen, 1 adet tekke, 1 çarşı, 1 karakol, 1 hamam ve 1 saat kulesi yer almaktadır. Arnavutluk toprakları zaman içinde birçok savaşa sahne olduğundan yapıların üzerindeki yıkıcı etkileri de bu oranda hissedilmektedir. I. ve II. Dünya Savaşları ile iki Balkan Savaşını atlatan ülkede birçok mimari eser yıkılmıştır. Savaşların ardından gelen 40 yıllık komünist yönetim sırasında da eserlerin kalan kısmı tahrip edilmiş veya işlevi değiştirilerek kullanılmaya devam edilmiştir. Ergiri ili sınırları içerisinde 171 adet mimari yapının günümüze ulaşamadığı tespit edilebilmiştir. Bu eserler arasında 42 tekke, 34 eğitim binası, 31 cami, 16 türbe, 18 ticaret yapısı (13 han, 4 çarşı ve bir panayır yeri), 11 köprü, 5 hükümet konağı, 4 hapishane, 2 çeşme, 2 hamam, 1 mahkeme binası, 1 telgrafhane, 1 kütüphane, 1 adet resmi ikamet konağı, 1 karakolhane ve 1 belediye binası yer almaktadır. Bunların yanı sıra mazbatalarda ve dilekçelerde yapılması planlanan ancak hayata geçirilip geçirilmediği hususunda herhangi bir veriye ulaşamadığımız 7 adet yapı bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: Pogun Jandarma Koğuşu, Himara Zaptiye Koğuşu, Himara Hükümet Konağı, Mecidgoran Köyü Camisi, Tepedelen Nisa Hapishanesi ve Ergiri'de yapılması istenen kışla ve hastahane. Arnavutluk'ta inşa edilmiş Osmanlı dönemi eserlerini mimari yönden tümüyle ele alan bir çalışma bu güne kadar yapılmamıştır. Tez hazırlanırken bu denli bir çalışma için yeteri kadar zaman ve maddi imkân olmadığından konu yapı türü bakımından zengin örnekler sunan Ergiri ili ile sınırlandırılmıştır. Bu çalışma ile birlikte il sınırları içerisindeki yapılar mimari yönden bütünüyle ele alınarak Osmanlı Mimarisi içindeki yerleri değerlendirilmiş ayrıca bu vesileyle bölgedeki eserler de belgelenmiştir.