Soylu Köyü (Hayrabolu-Tekirdağ) yöresindeki kömürlü birimlerin organik jeokimyasal özellikleri

Abstract

Çalışma alanı, Trakya Havzası içerisinde yer alan Tekirdağ ili sınırları içerisinde olup, Tekirdağ İl merkezinin 45 km batısında Malkara ve Hayrabolu ilçe sınırlarının kesiştiği alanda yer almaktadır. Bölgenin temelini Paleozoyik - Üst Kretase yaşlı kayaçlar oluştururken inceleme sahasında Eosen'den başlayarak Kuvaterner'e kadar çökelim gerçekleşmiştir. Trakya Havzası kömür ve hidrokarbon potansiyeli nedeniyle önemlidir. Kömür ve kömürlü birimlerin organik jeokimyasal özelliklerinin belirlenebilmesi için toplam organik karbon, Rock-Eval pirolizi, organik petrografik çalışmalar ve GC ve GC-MS analizleri yapılmıştır. Bunların sonucunda organik maddenin tipi, miktarı ve olgunlaşma düzeyleri ile çökelim havzasının özellikleri ortaya konmuştur. İncelenen kömürlü birimler, Oligosen yaşlı Danişmen Formasyonuna ait olup, bu birimler kuvars, kalsit, kil mineralleri, dolomit, aragonit, feldispat grubu minerallerde içermektedir. İncelenen birimler içerisinde pirit oluşumları bolca gözlenir. Yüksek oranlarda gözlenen kil mineralleri ise bolluk sırasına göre smektit, illit, kaolinit ve klorit şeklindedir. TOC ve Rock-Eval pirolizi sonuçlarına göre organik madde miktarı %0,22 ile %49,83 arasında değişmekte olup genel olarak yüksektir. Genellikle karasal kökenli olan organik maddelerden (Tip III kerojen) oluşum söz konusudur. Tmax sonuçlarına göre ortalama 425,4 oC değeri elde edilmiş olup yeterince olgunlaşmamış bir organik maddeyi göstermektedir. Bu durum vitrinit/hüminit yansıması sonuçları ile de desteklenmektedir. Bu sonuçlara göre organik maddenin kaynak kayasının gaz köken potansiyeline sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Organik petrografik incelemelere göre; hüminit, liptinit ve inertinit maseral gruplarının varlıkları belirlenmiştir. Bunlar içinde en baskın olanı % 54'ten fazla bulunan hüminit grubudur. GC analizlerine göre n-alkan dağılımı nC15-nC35 aralığında olup bimodal ya da nC23-nC35 dizisine doğru çarpık bir n-alkan dağılımı sergilemektedir. Bu da karasal yüksek bitki girdisine işaret etmektedir. OEP (1.80-2,63) ve CPI değerleri (1.74-3.78) OEP-CPI diyagramında olgunlaşmamış organik maddeye işaret etmektedir. Normal alkan ve izoprenoid verileri, organik maddenin gölsel bir çökelme ortamı koşullarında biriktiğini doğrulamaktadır. Karasal/sucul oranlarının (TAR) daha yüksek olması sucul kaynaklara göre havzaya daha fazla karasal girdi (input) olduğunu göstermektedir. TAR oranı 13.70-23.36 arasında değişmekte olup karasal girdinin olduğunu ifade eder. C29/C30 oranı kömür örneklerinde (9.03-19.17) yüksek değer göstermekte olup, karbonatlı kaynak kayaya işaret etmektedir. Gammaseran indeksi ise 0.11 ila 0.30 arasında değişmektedir ve tuzsuz veya az tuzlu bir ortamı göstermektedir.