İleri kışlık yemlik arpa hatlarının seleksiyonunda farklı seleksiyon indeksi ve stabilite yöntemlerinin kullanılması

Abstract

Bu çalışma ile yemlik arpa genotiplerinin seçiminde kullanılacak alternatif ve daha etkili istatistiksel yöntemlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, 2017-2018 ve 2018-2019 yıllarında toplam 15 çevrede 4 çeşit ve 20 ileri hat kullanılarak tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekrarlamalı olarak denemeler yürütülmüştür. Dane verimine ek olarak bazı verim unsurları ile fiziksel ve ileri yem kalite unsurları dahil 14 özelliğin incelendiği bu çalışmada çeşitlerden sırasıyla Larende 10, Burakbey ve Tosunpaşa 8 özellik bakımından üstün bulunurken ileri hatlar arasından H3 ve H6 verim öğeleri bakımından, H13 ve H14 kalite özellikleri bakımından H10 ise hem kalite özellikleri hem de verim öğeleri bakımından daha üstün olduğu belirlenmiştir. Dane verimi ve kalite değerlerine göre genotiplerin kararlılıkları parametrik ve parametrik olmayan farklı yöntemlerle değerlendirildiğinde Tarm 92, Tosunpaşa ve Burakbey çeşitleri ile 9 hat (H2, H3, H7, H10, H11, H12, H13, H14 ve H15) birçok özellik bakımından kararlı bulunmuştur. Bunların içerisinden 5 hat (H2, H3, H7, H10, H13) verim bakımından üstün olup aynı zamanda kararlı durumdadır. Kararlılığın ayrıntılı ve görsel olarak açıklanmasına olanak veren GGE biplot ve AMMI biplot grafikleri ile genotiplerin kararlılık durumları görsel olarak da ortaya konulmuştur. Araştırmada ayrıca ele alınan 14 değişkenin birlikte kullanıldığı 6 farklı seleksiyon indeksi karşılaştırmalı olarak irdelendiğinde; toplam değer bakımından genotiplerin sıralamasında bazı genotipler için farklı yöntemler sıralamada değişikliğe yol açmaz iken bazı genotiplerin sıralamalarında önemli değişiklik görülmüştür. Burakbey ve Tosunpaşa çeşitleri sıralamalarda üst sıralarda iken, Larende çeşidi ise bazı indeks yöntemlere göre üst sıralarda, Tarm 92 çeşidinin ise orta sıralarda yer aldığı saptanmıştır. H3, H1 ve H10 numaralı ileri hatlar ise birçok indeks yöntemine göre sıralamada üst sıralarda yer almıştır. Son olarak, bu araştırmada verim ve kalite unsurları için seleksiyon indekslerinin oluşturulmasında gerekli olan kalıtım dereceleri, özellikler arasındaki genetik ilerlemeler ile genetik ve fenotipik değişim katsayıları gibi bazı genetik parametreler de tahmin edilmiştir. Bu bağlamda geniş anlamlı kalıtım dereceleri 0.33 (tane verimi) ile 0.02 (hektolitre ağırlığı) arasında değişmiştir. Genel olarak tane verimi dışındaki özelliklerde kalıtım dereceleri oldukça düşük bulunurken % genetik ilerleme değerleri % 14.34 (tane verimi) ile % 0.12 (metrekarede başak sayısı) arasında değişmiştir.