Sebze tohumu dış ticaretinde rekabet analizi: Antalya ili örneği

Abstract

Dünya nüfusunun artması ve iklim değişikliği gibi gelişmeler gıda güvenliği konusunu önemli hale getirmektedir. Bu nedenle tohuma duyulan ihtiyaç da giderek artmakta, dünya tohum ticareti ve rekabeti daha fazla önem kazanmaktadır. Mevcut durumda, sebze tohumu dünya tohum pazarının %20'sini oluşturmaktadır. Türkiye'de sebze tohumu üretimi yapan 251 firmanın 89'u (%35) Antalya'da yer almaktadır. Antalya, Türkiye 2017 yaş meyve ve sebze ihracatının miktar olarak %12,3'ünü (488,947 ton), değer olarak ise %18,5'ini (413 milyon $) temsil etmektedir. Türkiye 2018 tarımsal üretim değeri 384,48 milyar TL ve bitkisel üretim değeri 158,87 milyar TL olup Antalya, 10,8 milyar TL bitkisel üretim değeri ile Türkiye birincisi ve 13,4 milyar TL tarımsal üretim değeri ile Konya ve İzmir'in ardından Türkiye üçüncüsüdür. Türkiye 2016 sebze tohumu ihracat miktarı 362 ton, ihracat değeri 22,43 milyon $ olup bunun sırasıyla %22'si (81 ton) ve %71'i (15,97 milyon $) Antalya kaynaklıdır. Bu nedenle araştırma alanı olarak Antalya ili belirlenmiştir. Araştırmanın ana materyali olarak anket verileri kullanılmıştır. Antalya'da sadece sebze tohumu dış ticareti yapan veya üretim ve dış ticareti yapan toplam 52 firmadan görüşmeyi kabul eden 40'ı ile yüz yüze görüşmeye dayalı anket çalışması yapılmıştır. Araştırmanın ana amacı; "Türkiye sebze tohumculuğunun dış ticaretteki rekabet durumunun Antalya İli örneğinde incelenmesi" olarak belirlenmiştir. Temel araştırma metodu olarak, Porter'ın Elmas Modeli kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, sebze tohumculuğu sektörünün dış ticaretteki rekabet düzeyi "orta düzey (3,34p)" olarak belirlenmiştir. Araştırmada ayrıca GZFT ve SOR analizi de yapılmıştır. GZFT analizi sonucunda; sebze tohumculuğu sektörünün en zayıf yönleri, ar-ge faaliyetlerinin küresel rekabet için yetersiz kalması (3,79 p) ve vasıfsız işçi varlığı (3,55 p), en güçlü yönleri ise tohum üretimindeki uzmanlaşma düzeyi (4,05 p) ve üretim süreçlerinde yenilik yapma faaliyetleri (4,05 p) olarak belirlenmiştir. SOR analizi sonucunda; sebze tohumculuğu sektörü, matristeki fırsat ve tehdit kombinasyonunun kesiştiği atak (200,25 p) bölgesinde yer almaktadır. Buna göre sektör, içerisinde bulunduğu zafiyetleri güçlü yönleriyle gidererek büyümeye ve atılım yapmaya devam edebilecek güce sahiptir. Sektörün sermaye ve finansman yapısı, uluslararası ölçekte rekabet edebilmek adına ağırlıklı olarak çeşit geliştirme ve ıslah faaliyetlerine yönlendirilmelidir. Firmaların, küresel rekabette var olabilmek için ar-ge faaliyetlerini pazarın talep ettiği tohum çeşitlerini arz etme yönünde yoğunlaştırmaları gerekmektedir. Yenilik faaliyetlerinden geri kalmamak ve pazar paylarını kaybetmemek, hatta yeni pazarlara girebilmek için sahip oldukları sebze tohumu üretim tecrübelerini, nitelikli ıslah personeli ve işçi yetiştirmeye ve gelişmiş ıslah yöntemlerinin uygulanmasına yönlendirmelidirler.