Geven (Astragalus creticus Lam.) bitkisinde tohum dormansisinin kırılması ve fide gelişiminin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, nektar kaynağı, erozyon kontrolü ve tıbbı açıdan önemli bir bitki olan gevenin (Astragaluscreticus Lam.) tohum dormansisininkırılması ve çimlenme özeliklerinin incelenmesi amacıyla planlanmıştır. Deneme, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünde Eylül 2018-Mart 2019 tarihleri arasındayürütülmüştür. Antalya ilindeüç farklı bölgeden toplanan tohumlar çeşitli uygulamalara tabi tutulmuştur. Tohum kaynağı olarakFeslikan yaylası, Çeltikçi ve Kızılcadağ bölgeleri seçilmiştir. Çalışmada dormansiyi kırmak amacıyla, zımparalama (30,60 ve 120 sn), sülfürik asitte (%98) bekletme (12, 16 ve 20 dk), asetik asitte bekletme (6 saat) ve giberelik asitte (300 ve 500 ppm dozlarında) 48 saat bekletme ve kontrol olmak üzere çeşitli uygulamalar yapılmıştır. Deneme tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak 45 gözlüviyollerde ve 0.5'lt lik saksılarda yürütülmüştür.Dormansi kırma uygulamalarının sonucunu görmek amacıyla denemede çimlenme oranı (%), ortalama çimlenme süresi (gün), kök uzunluğu (cm), sürgün uzunluğu (cm), kök yaş ağırlığı (g/bitki), sürgün yaş ağırlığı (g/bitki), kök kuru ağırlığı (g/bitki), sürgün kuru ağırlığı (g/bitki) özellikleri incelenmiştir. Ana çalışmanın yanı sıra gevenin çimlenme sıcaklığının belirlenmesi için çimlendirme dolabında ayrı bir çalışma yürütülmüştür. Bu çalışmada ana çalışmadan elde edilen ilk sonuçlar göz önüne alınarak, yalnızca Feslikan yaylasından toplanan tohumlar 60 snzımparalanarak kullanılmıştır. Denemede farklı sıcaklıkların etkisini incelemek amacıyla 10, 17, 24, 31 ve 38̊C olmak üzere beş farklı sıcaklıkta çalışılmıştır. Denemenin sonucunda en yüksekdeğerlerFeslikan bölgesinden toplanan tohumlarda, zımparalama uygulamaları sonucunda elde edilmiştir. Tohumdaki fiziksel dormansinin kırılması için yapılan çalışmalar sonucunda en iyi değerler sırasıyla; zımparalama, sülfürik asit, giberellik asit ve asetik asit uygulamaları olmuştur. Sıcaklık denemesi sonucunda en yüksek çimlenme oranları sırasıyla 10, 17, 38, 31, 24⁰C sıcaklıkta görülmüştür. Genel olarak bakıldığında sıcaklık arttıkça farklı oranlarda çimlenmenin hızlandığı ancak çimlenme oranının düştüğü gözlemlenmiştir.