Ekim öncesi tohum uygulamaları (Priming)'in tuzlu ve kurak stres koşullarında bazı baklagil yem bitkilerinin çimlenme özellikleri ve fide gelişimine etkileri

Abstract

Bu araştırma, bazı baklagil yem bitkisi tohumlarına ekim öncesinde farklı doz ve sürelerde yapılan osmopriming uygulamalarının tuz ve kuraklık stresi koşullarında çimlenme özellikleri ve fide gelişimi üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Çalışmalar Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünde yürütülmüştür. Priming işlemleri, çimlendirme ve fide gelişimi laboratuvar koşullarında, çimlendirme kabininde gerçekleştirilmiştir. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine uygun şekilde 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çalışmada baklagil yem bitkisi türlerinden yaygın yonca (Medicago sativa), sarıçiçekli gazal boynuzu (Lotus corniculatus), çayır üçgülü (Trifolium pratense), ak üçgül (Trifolium repens), korunga (Onobrychis viciifolia), yaygın fiğ (Vicia sativa), koca fiğ (Vicia narbonensis), macar fiği (Vicia pannonica), mürdümük (Lathyrus sativus) ve yem bezelyesi (Pisum sativum sp. arvense) türleri bitki materyali olarak kullanılmıştır. Bu türlerin tohumlarına 0,0 MPa, -0,5 MPa, -1,0 MPa, -1,5 MPa ve -2,0 MPa ozmotik potansiyellerde 6, 12, 24 ve 48 saat süreyle priming uygulaması yapılmıştır. Priming uygulamaları 20 oC sıcaklık, % 75 bağıl nem ve karanlık koşullarda yapılmıştır. Tuz stresi denemesi için tohumlar 0, 4, 8, 12 ve 16 dS/m EC değerlerine sahip tuzlu çimlendirme ortamlarında çimlendirilmiştir. Kuraklık stresi için tohumlar 0,0 MPa, -0,5 MPa, -1,0 MPa, -1,5 MPa ve -2,0 MPa ozmotik potansiyele sahip çimlendirme ortamlarında çimlendirme testlerine alınmıştır. Çimlendirme denemeleri 20 oC sıcaklık, %75 bağıl nem ve 14/10 aydınlık/karanlık fotoperiyodunda yürütülmüşür. Denemede 7 gün boyunca her 24 saatte bir çimlenen tohumlar sayılmış ve kaydedilmiştir. Çalışmada, çimlenme özelliklerine ilişkin olarak çimlenme oranı (%) ve ortalama çimlenme süresi (gün), fide gelişimi ile ilgi olarak sürgün ve kök uzunlukları (mm) ile sürgün ve kök yaş-kuru ağırlıkları (mg/fide) ve sürme gücü özellikleri incelenmiştir. Elde edilen deneme sonuçlarına göre, deneme faktörleri olan priming dozu, priming süresi, stres uygulamaları (tuzluluk seviyesi ve kuraklık derecesi) ve faktör interaksiyonlarının incelenen tüm özellikler üzerindeki etkileri istatistiki anlamda önemli bulunmuştur. Hem tuz hem de kuraklık stresinde, stresin şiddeti arttıkça çimlenme oranı azalmış, çimlenme süresi uzamış ve fide gelişimi gerilemiştir. Priming uygulamalarına ait sonuçlar değerlendirildiğinde, -0,5 MPa ila -1,5 MPa ozmotik potansiyele sahip ortamlarda 6 ve 12 saat süreyle yapılan priming uygulamalarının tuz stresinin olumsuz etkilerini hafiflettiği belirlenmiştir. Diğer taraftan, kuraklık stresi uygulamalarında ise priming uygulamalarının -0,5 MPa'den daha düşük ozmotik potansiyellerde kuraklık stresinin olumsuz etkilerini hafifletmede etkisiz kaldığı tespit edilmiştir. Ancak, yaygın fiğ tohumlarının 24 saat süreyle -0,5 MPa ozmotik potansiyele sahip ortamda prime edilmesi -0,5 MPa ozmotik potansiyel seviyesindeki kuraklık stresinin olumsuzluklarını hafiflettiği tespit edilmiştir.