Yardıma muhtaç yaban hayvanlarının rehabilitasyonu ve doğaya salınması: Antalya örneği

Abstract

Yaban hayvanları insanların doğrudan ve dolaylı etkilerine maruz kalırlar. Bunun sonucunda hayatlarını kaybedebilme riski doğar. Yaban hayvanları rehabilitasyonu üzerine yapılmış çalışmalar Antalya ve Türkiye genelinde yok denecek kadar azdır. Yapılan yaban hayatı rehabilitasyonlarının da istatistiksel analizi ve değerlendirilmesini içeren çalışma bulunmamakla beraber tutulan verilerde eksiklik ve hatalar oldukça fazladır. Bu çalışmada 2013-2019 yılları arasında Antalya ilinde çalışmanın yürütüldüğü özel kliniğe ulaştırılan yardıma muhtaç yaban hayvanlarının kayıtlarının tutulması ve rehabilitasyonlarının sağlanarak doğaya tekrar salınması hedeflenmiştir. Buna göre; gelen yardıma muhtaç hayvanların kayıtları için form belgesi oluşturulmuş, tanı, tedavi, beslenmeleri yapılmış ve rehabilitasyonu biten yaban hayvanların uygun dönemde doğaya tekrar bırakılması sağlanmıştır. Çalışma sürecinde toplamda 178 omurgalı yardıma muhtaç yaban hayvan kliniğe ulaştırılmıştır. Gelen örneklerin %96,6'sının (172) kuş, %1,7'sinin (3) memeli ve %1,7'sinin (3) ise herptil (amfibi/sürüngen) olduğu tespit edilmiştir. Gelen örneklerin mevsimlere göre dağılımına bakıldığında %25,3'ünün (45) ilkbahar, %12,9'unun (23) Kış, %26,4'ünün (47) sonbahar ve %35,4'ünün (63) yaz aylarında yardıma muhtaç hale geldiği ve kliniğe ulaştırıldığı görülmüştür. Rehabilitasyonları gerçekleştirilen yaban hayvanlarının yapılan muayenelerinde görülen semptomların %1,7'si (3) ateşli silahla yaralanma, %21,3'ü (38) öksüz, %19,1 (34) kedi saldırısı, %48,3'ü (86) travma, %0,6'sı (1) enfeksiyon ve %9'u (16) göç yorgunu olduğu belirlenmiştir. Bu etkilere maruz kalan yaban hayvanlarının %42,1'i (75) ölmüş, %57,9'u (103) ise tekrar doğaya salınmıştır. Rehabilitasyon sürecinde tanı ve tedavilerin yanısıra, gelen türlerin semptomlara bağlı olarak tedavilere verdikleri cevaplar, stres ile mücadele, türe bağlı olarak uygulanması gereken beslenme rejimi ve salınmadan önce doğada yaşayabilir kararının alınması için gerekli olan alıştırmalar ile ilgili de bilgi elde edilmiştir. Bu bilgiler ışığında benzer semptomlarla gelen türlerle ilgili nasıl bir rehabilitasyon sürecinin izlenmesi gerekliliği konusunda bir altlık oluşturulmuştur. Ayrıca bu süreçte tutulan kayıtlar ve alınacak biyolojik örnekler farklı çalışmaların yapılmasına olanak sağlayabilir. Doğal süreçte görülmesi veya izlenmesi zor olan nadir türler dahi görülmekte olup, bu türlerle ilgili örneklerin elde edilmesi, türlerin devamlılığı açısından önemli bilgiler verebilecektir. Uygun ortam ve ekip oluşturulması ve aynı zamanda toplumda farkındalık yaratılması ile insan faaliyetleri veya doğal sebeplerle yaralanan yaban hayvanlarının çoğunluğunun doğaya tekrar salınabileceği bu çalışma ile ortaya konulmuştur. Yardıma muhtaç yaban hayvanlarının Türkiye'deki sorumlu kurumu olan Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün, rehabilitasyon amaçlı oluşturdukları sisteminin işlevsel olmadığı ve bu konuda yeni düzenlemelerin yapılması gerekliliği sonucuna varılmıştır. Bu konuda uygun altyapı ve ekibe (biyolog, veteriner, ekolog vb.) sahip rehabilitasyon merkezlerinin oluşturulması ve bu merkezlerin halka yönelik bilgilendirme çalışmaları yapmaları gereği ortaya çıkmaktadır. Türkiye'de yaban hayatı rehabilitasyonu merkezlerinde sistemli bilgi birikimlerinin yapılması ve elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile yıllık veya uzun dönemli analizlerin yapılması önemlidir. Bu analizler sonucunda yaban hayatı bakımından önemli olan bölgelerin tespit edilmesi ve ilgili bölgelerde görülen yaralanma sıkılıklarına göre çözümler üretilmesi, Türkiye biyolojik çeşitliliğinin korunmasına önemli katkı sağlayabilecektir.