Türkiye'de yayılış gösteren Scabiosa Columbaria L. taksonlarının morfolojik, anatomik ve palinolojik özelliklerinin araştırılması

Abstract

Bu tez çalışmasının amacı Türkiye'de doğal olarak yayılış gösteren Scabiosa L. cinsine ait S. columbaria taksonlarının morfolojik, anatomik ve palinolojik özelliklerini inceleyerek bu özelliklerin taksonomideki önemini belirlemektir. S. columbaria taksonları 3 alttür ve 4 varyeteden oluşmaktadır. Çalışmanın ana materyali olan S. columbaria taksonları 2018-2019 yılları arasında yapmış olduğumuz arazi çalışmaları sırasında toplanmıştır. Anatomik çalışmalar için arazide %70'lik alkol içerisine alınan taksonlara ait kök, gövde ve yapraklardan parafin metodu ile mikrotom yardımıyla enine kesitler alınıp boyanarak daimî preparat haline getirilerek incelenmiştir. Taksonların polen özellikleri Woodhouse yöntemi ile polen preparatları hazırlanarak ışık ve elektron mikroskobu ile belirlenmiştir. Taksonların stoma özellikleri saydamlaştırma yöntemi ile belirlenmiştir. S. columbaria taksonlarının kök enine kesitleri incelendiğinde en dış kısımda peridermis tabakası devamında 8-20 sıralı korteks tabakası, 15-40 sıralı floem tabakası ve merkez kısmı trakeal elemanlardan oluşan bir kök yapısına sahip olduğu görülmüştür. Kök kesitlerinde endodermis tabakası net olarak ayırt edilememiştir. S. columbaria subsp. columbaria var. columbaria ve S. columbaria subsp. columbaria var. intermedia kök kesitlerinde druz kristallerine rastlanmıştır. Gövde kesitlerinde en dış kısımda çift sıralı epidermis tabakası iç kısma doğru 2-5 sıralı korteks tabakası, iletim demetleri ve parankimatik hücrelerle dolu bir öz bölgesinin olduğu görülmüştür. Yaprak kesitleri incelendiğinde alt ve üst yüzeyde tek sıralı bir epidermis tabakası, orta kısımda belirli aralıklarla sıralanmış iletim demetleri ve parankimatik hücrelerden meydana gelmiş bir mezofil tabakası görülmektedir. Alınan kesitlerde yaprak yapısının monofasiyal olduğu belirlenmiştir. S. columbaria subsp. columbaria var. columbaria, S. columbaria subsp. ochroleuca var. webbiana ve S. columbaria subsp. paphlagonica'nın yapraklarının mezofil tabakasında druz kristallerine rastlanmıştır. S. columbaria taksonlarının stoma tipi anizositik olarak bulunmuştur. Taksonlar arasında en büyük stomalara sahip olan S. columbaria subsp. paphlagonica'dır. Taksonların polenleri radyal simetrili, isoporal ve trikolpattır. Polen şekilleri türler için S. columbaria subsp. columbaria var. columbaria prolat, S. columbaria subsp. columbaria var. intermedia subprolat, S. columbaria subsp. ochroleuca var. ochroleuca subprolat, S. columbaria subsp. ochroleuca var. webbiana prolat ve S. columbaria subsp. paphlagonica prolat olarak bulunmuştur. Taksonların tümünde polen yüzey ornemantasyonu ekinat olarak tespit edilmiştir. Yapmış olduğumuz çalışmada S. columbaria taksonları ile ilgili elde ettiğimiz veriler Türkiye Florası'nda yer alan verilerle paralellik göstermektedir. Türkiye Florası'nda yer almayan bazı karakterlerin (pedinkul boyu, korona, taban, gövde ve üst yaprak uzunlukları) metrik ölçümleri çalışmamızda verilmiştir. Anatomik ve palinolojik çalışmalar sonucunda taksonların benzer anatomi ve polen yapılarına sahip olduğu bulunmuştur. Bu yüzden anatomi ve polen karakterlerinin türlerin ayırt edilmesine katkı sağlayamayacağı öngörülmüştür.