Postfeminist yaklaşımla çağdaş sanatta kadın imgesi

Abstract

Tarih boyunca kadın bedeni bir sanatsal nesne olarak sanatçıya ilham kaynağı olmuştur. Nesneyi yaratan öznenin ilham duygusu ele alındığında, ruhun psikanalitik bir çözümlemeye girmesi gerekmektedir. İlham dediğimiz şey, bilincin derinlerinden bilinçsiz bir şekilde ortaya çıkan bir duygudur. Bu duygu sanatsal üretim için en temel yetidir. Tüm sanatsal üretimler temelde bilinçdışı bir mekanizmanın ürünüdür. İnsanoğlu nesneyi sadece sanatla güzelleştirmemiş, anlamlar yüklemiş, bilinçdışı ise tüm yönelimlerini nesne üzerinde toplamıştır. Estetik; zevkin çizdiği sınırla birlikte mükemmelliği güzelin bir parçası olarak belirler. Sanatsal bir görüntüye dönüşmüş tüm sanatsal nesnelerin temelinde, evrensel anlamda estetik bir eser meydana getirme bilinci vardır. Üretimlerin temeli insan düşüncesinin özünden gelir. Tüm bu evrensel gerçeklik, kadın ve erkek ilişkilerini kuran dili ve sanatı göstermektedir. Evrensel olarak birçok dilde nesnelere; dişil /eril anlamlar ve semboller yüklenir. Örnek olarak yeryüzü, dişiliğe ait imgedir. Gökyüzü de eril imgedir. Bu evrensel kavrayışlar dilsel ve sanatsal olarak ifade edildiğinde, asıl amaç, dişillik veya erillik değildir. Önemli olan, hangi cinsin toplumsal konumu baz aldığıdır. Uygarlığı bir hastalık olarak gören Freud, toplumsal konumu bilinçdışının temeline aldığı cinsellik ve saldırganlık duygusunun dizginlenmesinin sonucu olarak görür. Kadının kendi özgürlüğünü erkeğin sınırlandırdığı alanın serbestleşmesi olarak görür. Evrensel algı nesneyi algılayış biçimimize yön verirken, insani üretimlerin temelinde bulunmak zorundadır. Dilsel ifade veya sanatsal bir üretim için verdiği mesaj bu evrensellikte oluşur ve gelişir. Tez çalışmasında asıl olarak ele alınan nokta, kadın imgesinin çağdaş sanat çerçevesinde postfeminist üretimlerinin araştırılmasıdır. Sanatsal üretimin, feminist bakış açısıyla değerlendirilmesi kuşkusuz yeni bir olay değildir. Ancak postfeminist yaklaşım, feminizm bağlamında çalışan sanatçılar için önemlidir. Tez çalışması dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde genel olarak feminist yaklaşımla sanatta kadın imgesi ve örnek sanatçılardan hareketle feminizmin tarihsel gelişim süreci ele alınmıştır. İkinci bölümde ikinci dalga feminizm ve çağdaş sanatta kadın imgesin sanatçılardan ele alınmıştır. Üçüncü bölümde postfeminizm ve kimliğin süreç içindeki dönüşümü, 80'li yılardan günümuze kadar sanatçılardan örneklerle ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise Paria Bagherifam'ın uygulama çalışmaları ele alınmıştır. Bu çalışmada, çağdaş sanatta özelikle günümüzde değişen ve dönüşen rolleriyle postfeminist yaklaşımla kadın imgesinin önemli olduğu düşünülmektedir. Çağdaş sanatta postfeminist yaklaşımla kadın kimliğinin geleneksel rollerinin dışında bir birey olarak ön plana çıkması çok önemlidir. Bu nedenle de postfeminist bakış açısıyla kadın imgesinin çağdaş sanattaki yerini, etkisini ve önemini vurgulamaya çalışmak amaçlanmıştır.