Yöresel ürün ve coğrafi işaretler; Fransa ve Türkiye üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışma, coğrafi işaretler (Cİ) sistemi ile düzenlenen yöresel ürün piyasalarının iktisadi çözümlemesini, konu almıştır. Betimleyici bir türde planlanan ve gerçekleştirilen çalışma, Cİ sisteminin yöresel ürünler piyasasına etkileri ile kırsal /bölgesel kalkınmaya etkilerini soruşturan bir kapsama sahiptir. Cİ sisteminin düzenleyici çerçevesi, sistemin gerektirdiği özelliklere haiz yöresel ürünleri birer fikri mülkiyet nesnesi olarak kavrar ve koruma altına alır. Rekabetçi piyasa bilgisinin en ideal düzenleyici olduğu görüşünün tahakkümünü sürdürdüğü günümüz koşullarında, yöresel ürünlerin doğası gereği kolektif bir karakter taşıyan fikri mülkiyetini koruma altına alan bir sistemin varlığı, başlı başına önemlidir. Ve böyle bir sistemin çalışılması, bilimsel çalışmalardan beklenen eleştirel yaklaşımı sergilemek bakımından da son derece elverişlidir.Ana akım iktisat yaklaşımını hedef tahtasına yatıran eleştirel yaklaşımın tüm çalışma boyunca izini sorduğu soru şu olmuştur: Cİ tescilini almış yöresel ürün gibi, tarih-coğrafya-toplumsal mekân ve kolektif emek ürünü bir ?fikri mülkiyet? nesnesinin, tarihten, coğrafyadan ve emekten soyutlanmış bir meta formunda korunması, ne anlama gelmektedir? Bu çalışmanın belki de tek özgün yanı, Cİ olgusunun iktisadi analizini, çalışmanın tümü boyunca bu soru ile problematize edebilmiş olmasıdır.Birinci bölümde Cİ olgusunun hangi gerekçelerle iktisadi analizin meşru bir inceleme nesnesi olduğu tartışılmıştır. Bu tartışmanın gerekçesi, bu önemli ve güncel olgunun ana akım iktisat yaklaşımı tarafından görmezden geliniyor olmasıdır. Çalışmanın ikinci bölümünde, Cİ sistemi ve yöresel ürünler piyasası, hukuksal düzenleme boyutuna ağırlık verilerek çözümlenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise Fransa (rokfor peyniri) ve Türkiye'de (Ezine peyniri) gerçekleştirilen saha çalışması bulguları eşliğinde, Cİ sisteminin somuttaki gerçekleşme biçimi tartışılmıştır.