Tarımsal işlem maliyetlerinin arz tepkisi üzerindeki etkisi: Türkiye için zaman kesiti analizi

Abstract

İşlem maliyetleri, bir iktisadi aktivite gerçekleştirilirken ortaya çıkan bilgi edinimi, müzakere, izleme, koordinasyon ve sözleşmelerin uygulanması gibi parasal olarak ölçülemeyen ama varlığı ve/veya yokluğu ile iktisadi aktivite için caydırıcı/teşvik edici olan unsurları içermektedir. Tarım sektörü özelinde incelendiğinde ise işlem maliyetleri tarımsal işletmenin üretim yapabilmek için gereksinim duyduğu girdilerin ediniminden, üretim aşamasına, üretilen ürünün pazara taşınmasından, ürün fiyatının oluşumuna kadar tüm aşamalarda piyasanın kontrolü dışında ve ölçülemeyen ama çiftçinin üretme ve üretmeme kararını etkileyebilecek maliyetler olarak ortaya çıkabilmektedir. Çalışma, işlem maliyetlerinin ortaya çıkışının teorik temellerini incelemekte daha sonra tarım sektöründe gelişebilecek işlem maliyetlerini uygulamalı yazına dayanarak anlatmaktadır. Bir sonraki bölümde ise işlem maliyetlerinin tarımsal arz üzerinde etkili olabileceği bulgusunu veri alarak ampirik arz tepkisi alternatif modelleri tanıtılmaktadır. Çalışma ampirik kısımda tarımsal üretim üzerinde işlem maliyetlerinde meydana gelebilecek olası değişikliklerin etkilerini incelemektedir. İncelenen yıl ve örneklem bazında işlem maliyetlerinin arz üzerinde etkili olabileceği bulunmuştur. Ayrıca işlem maliyetlerinin iki farklı boyutta öne çıktığı gözlenmektedir. Birincisi tarımsal üretim için kullanılan her türlü girdiye ulaşım olanaklarının nitelikleri ile ilgili iken, ikincisi üretimin tüketiciye ulaşım olanaklarının nitelikleri ile ilgilidir. Her iki boyutta da örgütlü davranışın işlem maliyetlerini azaltabileceği ve böylece tarımsal arzı arttırabileceği gözlenmektedir.