Domates üretiminde yapısal değişme: gıda kalite-sağlık standartları ve tarımsal destekleme politikalarının etkileri

Abstract

Bu çalışmada, gıda kalite-sağlık standartları ve tarımsal destekleme politikalarının domates sektöründe yapısal değişime olan etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, birçok gelişmiş ülkede ve AB içerisinde yaygın olan, sektörler için düzenleyici etki analizi metodu kullanılmıştır. Etki analizi politika ve/veya mevzuat değişikliği öncesi ve sonrası verilerin karşılaştırılması ve Antalya sera domates piyasası için geliştirilen kısmi denge modeli ile yapılmıştır. Türkiye'de taze domates ihracatında önemli olan ve Antalya'da yoğun olarak üretilen örtüaltı domates yetiştiriciliği ve pazarlaması temel alınmıştır. Kontrollü Örtüaltı Tarım, Organik Tarım, İyi Tarım Uygulamaları vb. yönetmelikler domates üretim sistemini değiştirmiş ve 3 yıl gibi kısa bir sürede bu düzenlemeler %25'lik bir alana yayılmıştır. Gıda yasası ve yönetmelikleri ürünlerdeki pestisit kalıntı bulgularını azaltan olumlu etki yapmıştır. Bununla birlikte, Tarım dışı firmalar domates sektöründeki Pazar fırsatlarını değerlendirmek amacıyla iyi tarım uygulamaları, organik ve topraksız tarım alanlarında modern sera yatırımlarına yönelmişlerdir. Son yirmi yıllık dönemi kapsayan 1988?2007 dönemi arası yıllık serilerle arz tahmini yapılmış ve üretimde bitki sağlığı denetimlerinin sıkılaştırıldığı yılların sera alanlarında (yatırımlarda) negatif etkisinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında, 1998 yılından başlayarak 2008 yılı Nisan ayına kadar olan aylık zaman serileri ile talep fonksiyonları oluşturularak fiyat ve ihracat talep esneklikleri tahmin edilmiştir. Bu fonksiyonlarda da ürüne yönelik üretim desteklerinin pozitif, üretimin mevsimsel olmasının ve bitki sağlığı standartlarının yetersiz uygulanması sebebiyle yabancı ülkelerin ihracatı kesmesinin fiyata negatif etkisi olduğu ortaya konulmuştur. İhracat talebinde ise ihracat desteklerinin pozitif yönde etkileri olduğu bulunmuştur.