Batı Akdeniz Bölgesi’nde yayılış gösteren Microtus (Mammalia : Rodentia) cinsi türlerinin biyoekolojisi ve biyotaksonomisi

Abstract

Bu çalışma Batı Akdeniz Bölgesi'nde (Fethiye, Eşen Çayı-Gazipaşa) yayılış gösteren Microtus cinsi türlerinin biyoekolojik ve biyotaksonomik özelliklerini araştırmak amacıyla, 2005-2008 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada araştırmanın yapıldığı 74 lokalitenin 35'inde Microtus cinsine ait örnekler yakalanmıştır. Bu lokalitelerden Microtus cinsi içinde yer alan dört türe (M. subterraneus, M. guentheri, M. levis ve M. anatolicus) ait toplam 375 (160 ♀♀; 215 ♂♂) örnek ölü olarak, 132 (59 ♀♀; 73 ♂♂) örnek de canlı olarak yakalanmıştır. Erkek bireyler dişilere oranla hem ölü, hem de canlı olarak daha çok yakalanmışlardır. Örneklerin yakalandıkları lokalitelerin rakımları, ölü ve canlı olarak yakalanma frekansları ve populasyon yoğunlukları arasında pozitif korelasyonlar bulunmaktadır. Lokalitelerin yüksekliği artıkça örneklerin yakalanma frekansları ve populasyon yoğunluğunun arttığı saptanmıştır. Diğer taraftan türlerin habitat tipi tercihleri birbirlerinden oldukça farklılık göstermektedir. Türlerin yaşadıkları habitatlarda eğim tercihleri dikkate alındığında; M. subterraneus, M. guentheri ve M. levis türlerine ait örnekler yoğun olarak 31-600 'lik eğimli alanlardan yakalanırken, bunlardan çok farklı olarak M. anatolicus türü ise 0- 200'lik eğimli alanlardan yakalanmıştır. Bu eğim aralıklarında populasyon yoğunlukları ii en yüksek bulunmuştur. Çalışmada yuvaların çoğunlukla güneş alan bakılara yapıldığı görülmüştür. Yakalanan örneklerin büyük çoğunluğunun ve populasyon yoğunluğunun büyük oranının güney, güneydoğu ve güneybatı yönünde olduğu görülmektedir. Yuva krokisini ortaya çıkarabilmek amacıyla, toplam 20 yuva kazılarak, yüz ölçümü ve yuva delikleri ile ilgili ölçümler ile yuva içi sıcaklıklar kaydedilmiştir. Yuvaların toprak yüzeyinde kapladığı alan dikkate alındığında; M. subterraneus'ta 30 m2 den büyük, M. guentheri' de yaklaşık 80 m2, M. levis'te yaklaşık 30 m2 ve M. anatolicus' ta ise 20 m2 den küçük olduğu belirlenmiştir. Örneklerin vücut özellikleri incelenecek olursa; tamamında dişiler ile erkekler arasındaki renk farkı ayırıcı olmamakla birlikte erkekler daha koyu renklidir. M. subterraneus'un yanlarında kesişim çizgisi bulunmaz. Yine M. guentheri ve M. levis'te de yanal kesişim çizgisi bulunmazken, M. anatolicus'ta daha soluk sarımsı olan kürk rengi yanal bir şerit oluşturacak şekilde ventralle kesişir. M. subterraneus'un kuyruğunda bellibelirsiz bir ikili renklenme görülebilirken, bu ikili renklenme M. guentheri, M.levis ve M. anatolicus örneklerinde belirgindir. Kuyruk uzunluğu, M. subterraneus'ta başbeden uzunluğunun 1/3 kadarken, M. guentheri' de 1/6'sı, M.levis'te 1/4'ü ve M. anatolicus'ta 1/5'i kadardır. Kulak uzunluğu en fazla olan tür M. levis iken, en kısa olanı M. subterraneus'tur. Meme uçları M. subterraneus'ta kasık bölgesinde iki çift olarak bulunurken, diğer üçünde ise kasık ve göğüs bölgesinde ikişer çift olmak üzere 4 çifttir. Baş iskeleti; M. subterraneus'ta diğer türlere oranla daha ince olup, zigomatik yay kondilobazal uzunluğun %60'ı kadar geniş, M. guentheri'de yüksek ve zigomatik yay genişliği kondilobazal uzunluğun yaklaşık %60'ı, M. levis'te güçlü ve zigomatik yay kondilobazal uzunluğun %55-60'ı, M. anatolicus'ta ise geniş ve derin, nörokranyum yuvarlak ve yüksek, zigomatik yay genişliği kondilobazal uzunluğun %60-65'i kadardır. Diş özellikleri bakımından; M2'si incelenen M. subterraneus örneklerinin 52 (% 80,00)'si agrestis, 13 (%20)'ü non-agrestis, M. guentheri'de 17 (%13,71)'si agrestis, 107 iii (%86,29)'si non-agrestis, M.levis'te bütün örneklerin diş minesi adacıkları non-agrestis ve M. anatolicus'ta ise 45 (%95.74)'i non-agrestis ve 2 (%4.26)'si agrestis formdadır. Çalışmada 4 türe ait toplam 109 bakulum örneği incelenmiştir. İncelenen bakulumların tamamında distal ve proksimal olmak üzere iki ana kısım ayırt edilmekle birlikte, distal kısmı oluşturan kıkırdak parçalar preperasyon sırasında sağlıklı bir şekilde elde edilemediğinden ölçümsel olarak değerlendirilmeye alınamamıştır.Yakalanan 4 türe ait örneklerin 230'unda mide içeriği analiz edilmiştir. Buna göre; en hafif mide M. levis'e, en ağır mide ise M. anatolicus'a aittir. İncelenen türlerden M. subterraneus, M. guentheri ve M. levis örneklerinin tümünde diploid kromozom sayısı 2n=54 (52+XY) olarak bulunurken, M. anatolicus'ta 2n=60 (58+XY) olarak bulunmuştur.