Afganistan’da demokratik cumhuriyet dönemi siyasi ve sosyal hayat 1978-1992

Abstract

İnsanoğlu tarih boyunca başından geçen önemli olayları ve tecrübeleri gelecek nesillere aktarma gayreti içerisinde olmuştur. Bu tarihî birikim ve anlatılar yazının icadına kadar daha çok sözlü ve görsel imgelerle sağlanırken, yazının icadıyla birlikte, insanlar kendileri açısından önemli olan olayları yazıp kaydetmişlerdir. İlk tarihsel veriler ortaya konulmaya başladığında tarihteki önemli olayların dikkat çekici ve çarpıcı tanımlarla ifade edilmiştir. Bu bağlamda, 20. yüzyıl siyasi tarihinin en önemli olaylarından biri kabul edilen Afganistan Savaşı'nı nitelendirmek için sıklıkla kullanılmış çarpıcı ve çekici tanımlamalar görülmektedir. Bu çalışmada, Afganistan'ın bu özel döneminin siyasi ve sosyal tarihi araştırılmıştır. Artık tarihin yalnızca siyasi tarihten ve hatta siyasi tarihin de yalnıcza yönetici elitin tarihinden ibaret bir alan olmadığı neredeyse herkes tarafından kabul edilmektedir. Şüphesiz, tek tip bir tarih algısı yerine farklılıkların, iniş çıkışların ve hatta çatışmaların olduğu bir tarih anlayışı ve bu bağlamda farklı disiplinlerden de beslenerek ele alınan çalışmalar tarihi kesinlikle daha renkli ve ufuk açıcı hale getirecektir. Bu çalışmada aslında "28 Nisan 1978 tarihinde yaşanan Savr darbesiyle Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin iktidara gelmesi, Sovyet müdahalesi ve sonrasında ne olmuştur" sorusunun cevabı bulunmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede, Afganistan yakın tarihi temelinde monarşi döneminden cumhuriyet dönemine kadar tarihsel sürecin genel bir değerlendirmesi, bu dönemde Marksist-Leninist düşüncenin yayılması ve Sovyetler Birliği'nin Afganistan'da nüfuz kazanması, ADHP'nin oluşumu ve gelişimi, Savr darbesi, Sovyet askeri müdahalesi ve sonrası etki ve sonuçları analiz edilmiştir.