Korkuteli çayı’nda sediman taşınım süreçleri

Abstract

Dünya'da tarım arazilerinin yıllık ortalama 24 milyar tonu toprak erozyonu sebebi ile yok olurken, günümüzde erozyon sebebiyle birçok ülke çölleşme tehlikesi ile karşı karşıyadır. Erozyon, toprağın aşınmasını önleyen bitki örtüsünün yok edilmesi sonucu, koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın su, rüzgâr veya yerçekimi etkisiyle aşınması ve taşınması olayıdır. Akarsu havzada meydana gelen erozyonla bağlı olarak taşınan her türde sedimanların, barajlarda birikerek barajların su tutma kapasiteleri ve dolayısı ile ömürlerini azaltabildiği gibi özellikle, başta tarım olmak üzere sanayi ve diğer birçok alanlarda süspanse halinde erozyon materyali kirliliğe neden olmaktadır. Bu çalışma kapsamında, Antalya ili sınırları içerisinde yer alan Korkuteli Çayı Havzası'nda süspanse ve eriyik olarak taşınan erozyon materyalinin oran ve miktarları belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla bir yıl süre ile akarsu üzerinde su seviye değişimleri ve debi ölçümleri yapılmış, alınan su numuneleri içerindeki süspanse ve eriyik madde miktarları belirlenmiş, belirlenen bu miktarlar havzada meydana gelen yağış ve akarsu akımı ile ilişkilendirilmiştir. Ölçüm yapılan dönem içerisinde akarsudaki akım değerlerinin 0-19,05 m3s-1 arasında değiştiğini, toplam sediman konsantrasyonunun ise 0-149449,7 mg.l-1 olduğunu ortaya koymuştur. Bu değerler içerisinde süspanse sediman konsantrasyonu 0 ile 144026,9 mg.l-1 arasında değişirken, eriyik sediman konsantrasyonu ise 0 ila 5084,4 mg.l-1 arasında olmuştur. Debi miktarlarının genelde artış gösterdiği kış dönemlerinde süspanse sediman miktarları ile akarsu debisi arasında doğru bir ilişki görülürken, taşınan eriyik madde miktarı ile debi arasında benzer bir ilişki tespit edilememiştir. Genellikle akım değerlerinin düşük olduğu dönemlerde akarsuda taşınan eriyik madde miktarlarının süspanse madde miktarlarına göre daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak Korkuteli Çayı'ndan Korkuteli Barajı'na ölçüm yapılan yaklaşık bir yıllık süre içerisinde ortalama 144.8 ton/gün süspanse sediman taşınırken, ortalama 15.6 ton/gün eriyik sediman taşındığı tespit edilmiştir.