Anadolu demir çağ toplumlarının sosyal, siyasal, dinsel hayatlarında at

Abstract

"Anadolu Demir Çağ Toplumlarının Sosyal, Siyasal, Dinsel Hayatlarında At" başlığı altında sunulan bu çalışmanın amacı: Demir Çağ Anadolu'sunda at - insan ilişkisini, atın sosyal, siyasal, dinsel yaşamdaki yerini, bu sürecin geçirdiği tarihsel aşamaları osteolojik buluntular, maddi kültür kalıntıları ve epigrafik veriler ışığında araştırmak ve Anadolu kültür tarihine katkıda bulunmaktır. Anadolu özelinde at ile ilişkili kapsamlı bir çalışmanın yapılmamış olması tez çalışmasının önemini ve gerekliliğini ortaya koymaktadır. Çalışmada farklı disiplinlerin birbirinden bağımsız yaptıkları kazılar ve araştırmalar içerisinde yeralan at ile ilişkili veriler derlendi ve irdelendi. Bu kapsamda araştırma konusu multi - disipliner bir yapı içerisinde bütüncül bir bakış açısı ve kronolojik bir anlatımla ele alındı. Çalışmada sunulan materyallerin hepsi literatür taraması ile elde edilmiştir. Müzelerde korunan, kaçırılma, satınalma ya da zor alım yöntemiyle ele geçen ve yayını yapılan arkeolojik materyaller çalışmamıza dahil edildi. Ayrıca Anadolu ve Anadolu ile ilgili bilgilere ulaştığımız Mezopotamya yazılı kaynakları, arkeolojik veriler ile birlikte değerlendirilerek kültürler arası bağlantılar takip edilmiştir. Kronolojik süreç içerisinde tez çalışması iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, Prehistorik ve Tunç Çağ olarak iki alt başlıkta ele alındı. Tunç Çağ kapsamında Anadolu Tunç Çağ'ına ait at ile ilişkili buluntular derlendi ve irdelendi. Çalışmamızda Tunç Çağ'e ait verilerin detaylı araştırılması, Demir Çağ'da ortaya çıkan değişim ve gelişimin daha net anlaşılabilmesi için önemli olmuştur. İkinci bölümde Demir Çağ'a ait buluntular araştırma coğrafyasında yeralan uygarlıkları kapsayan alt başlıklar altında incelendi. Urartu, Yeni Hitit Şehir Devletleri, Phryg, Lydia ve diğer Batı Anadolu merkezleri başlığı altında beş bölüm oluşturuldu. Bu kapsamda ata dair maddi kültür kalıntıları (gemler, at koşum takımları ve süsleme malzemeleri) ve ikonografik verileri oluşturan sanat eserlerini (kabartma, heykel, pişmiş toprak figürinler, seramik ve duvar resimleri vb.) kapsayan iki ana katalog hazırlandı. Katalogların literatürü, eserlerin ve benzerlerinin bulunduğu yayınları kapsamaktadır. Ayrıca osteolojik veriler ayrı başlıklar altında ele alındı. Araştırma süreci M.Ö. 1000 – 500 yılları arasını kapsamaktadır. M. Ö. 9. yüzyıl ile birlikte süvariler betimlemeler üzerinde görülmeye ve yazılı kaynaklarda savaş ile ilişkili metinlerde anılmaya başlar. Erken Demir Çağ toplumlarının yaşamında ortaya çıkan at ile ilişkili bu önemli yenilik, at koşum takımlarını içeren materyallerde çeşitlenme ve artış, demir gemlerin kullanımının yaygınlaşması ile birlikte görülür. Bu aynı zamanda demir madeninin yaygın kullanımı ile ilişkili değişimin ve teknik ilerlemenin de önemli göstergelerinden biridir. Araştırma sürecinin belirlenmesinde; atın insan ve toplumlar için kullanımında ortaya çıkan bu yenilikler ve değişimler temel oluşturmuştur. Tez konusu erken veriler ışığında, geniş kapsamlı ele alınarak, Anadolu Demir Çağ Toplumlarının yaşamında atın yeri ve erken süvarilerin çıkışına ilişkin yeni bilgilere ulaşılmıştır. Ayrıca hazırlanan kapsamlı iki katolog ışığında ortaya konan çalışma araştırma konusu ile ilişkili devam edecek araştırmalar için de temel bir kaynakça oluşturmuştur.