Tüketim toplumunda biyoiktidarın inşa ettiği güzellik normları aracılığı ile bedenin denetimi

Abstract

iyoiktidarı genel bir ifadeyle beden üzerinde işleyen ve bedenin derinliğine nüfuz eden iktidar olarak açıklayan Foucault'ya göre, bu iktidar bireylerin zihinlerine ulaşmaya çalışmakta dolayısıyla bireylerin algılarını, yaşamlarını, yaşama dair tüm alanlarını kısaca varoluşlarını kontrol etmeye ve bu yolla bedenlerini denetleyip düzenlemeye, bireyleri belirlenen normlara uygun hale getirerek normalleştirmeye çalışmaktadır. Bu bağlamda denetimin ve normalleştirme çabalarının neyi hedef aldığı önemlidir. Bu çalışma, sorunsalını "tüketim" olgusu çerçevesinde belirlemiştir. Bu nedenle biyoiktidar aracılığı ile kontrol ve normalleştirme çabalarında 'tüketim'e yönlendirme niyeti ana eksen olarak konumlandırılmıştır. Biyoiktidar, pek çok alanda olduğu gibi, tüketime yönlendirme noktasında da bu denetimi ve düzenlemeyi baskı yoluyla değil biyoiktidara özgü yeni bir kontrol biçiminde bedene ve tüketime yönelik teşvikler yoluyla yapmaktadır. Bu noktada pek çok kadının bakım, güzellik, genç kalmak gibi tavsiyelere ulaşabildiği kadın dergileri bu denetimin ve tüketim teşvikinin önemli bir aracısı konumundadır. Neredeyse bir otorite gibi davranan kadın dergilerinin bireylerin bedenlerine yönelik yazılı ve görsel söylemler sunarak onların bedenlerine yönelik algılarını, davranışlarını etkilediği, bedenlerini denetleyip düzenlediği ve böylelikle bireyleri belirlenmiş, sınırları çizilmiş bir kategorinin içine yerleştirerek normalleştirdiği, bu çalışmanın varsayımları arasında yer almaktadır. Kadın dergilerindeki bedenin denetimine ve tüketimin teşvikine yönelik söylemlerin pek çoğunda "güzellik" teması hakimdir. Bu bağlamda, bu çalışmada Foucault'nun biyoiktidar kavramı çerçevesinde tüketim toplumunda kadın dergilerindeki güzellik temalı yazılar, reklamlar ve bu yazılar ve reklamların yanında yer alan görsellerin okuyucuya seslenişindeki söylemler ve göstergeler, araştırma nesnesi olarak belirlenmiştir. Bu söylem ve göstergeler aracılığı ile ideal beden ve güzelliğe ilişkin algıların nasıl şekillendirilmeye çalışıldığı, normların nasıl oluşturulduğu, giderek bedenin nasıl denetim altına alındığı ve böylelikle bireyin tüketime yönlendirilişindeki sistematiğin nasıl oluşturulduğunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Cosmopolitan dergisindeki güzellik temalı yazılar, reklamlar ve bu yazıların ve reklamların yanında yer alan görseller nicel ve nitel içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir.