Afganistan’da cumhuriyet dönemi siyasi gelişmeler (1973-1978)

Abstract

Bu çalışmada, Afganistan'da 1973-1978 yılları arasında yaşanan Cumhuriyet Dönemi'nin siyasi gelişmeleri incelenmek istenmiştir. Nitekim bu dönemde Afganistan'da Peştun, Tacik, Hazara ve Özbek olmak üzere dört ana halkın yaşadığı görülmektedir. Söz konusu milletleri ve ülke idaresini Cumhuriyet'e götüren en önemli gelişme ise 1964 Anayasası'dır. Zira siyasi partilerin kurularak ülkede politik çeşitliliğin oluşmasını sağlamıştır. Anayasanın ilanından sonra sol görüşlü altı, sağ görüşlü üç siyasi partinin kurulması bunu göstermektedir. Ancak partilerin kuruluşu, siyasi gerilimleri de beraberinde getirmiş ve nihayetinde cumhuriyete giden yolda 17 Temmuz 1973 Darbesi'ni doğurmuştur. Darbe ile birlikte ilan edilen cumhuriyet yönetiminde Davut Han'ın ülkeye liderlik ettiği görülmektedir. Hem cumhurbaşkanı hem de başbakan olarak görev yapan Davut Han, Cumhuriyet'in ilk yıllarında özellikle sol görüşlü gruplarla birlikte hareket etmiş ve onların siyasi mevkilerde görev almalarını sağlamıştır. Ancak 1975 yılı sonlarından itibaren bu tavrını değiştirererek sol kesimden olan unsurları devletten uzaklaştırmıştır. Bu ise ülkede siyasi tansiyonu yükselttiğinden önce parti faaliyetlerine son verilmiş ve tek parti iktidarı kurulmuş, ardından ülkede suikastlar başgöstermiş ve sonuçta da 27 Nisan 1978 Darbesi ile cumhuriyet dönemi sona erdirilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise Afganistan'ın Cumhuriyet Dönemi olarak adlandırlan 1973-1978 arası dönemdeki dış ilişkiler ele alınmıştır. Buna göre önce ABD, Sovyetler Birliği gibi dönemin önde gelen güçleri ile olan ilişkiler, ardından Afganistan'ın komşuları ve Türkiye ile olan ilişkileri çeşitli açılardan incelenmiştir. Çalışma kronolojik sıralama göz önüne alınarak hazırlanmıştır.