Özet:
Entansif tarım yapılan alanlarda zamanla toprak strüktürünün bozulması, topraklarda toksik etkiye neden olabilecek maddelerin birikmesi, mikrobiyolojik ve biyokimyasal dengelerin bozulması, bitki besin maddesinin alınım mekanizmasının sekteye uğraması ve toprak kökenli hastalıkların yoğunlaşması gibi nedenler araştırıcıları toprak dışında alternatif bazı ortamlar üzerinde çalışmaya yöneltmiş ve sonuçta topraksız tarım olarak ifade edilen yeni bir teknik ortaya çıkmıştır. Topraksız yetiştiricilik, özellikle sera topraklarından beklenen randımanı alamayan yetiştiriciler tarafından bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de gittikçe artan bir hızla benimsenmektedir. Seralarda ortam kültürlerinde kullanılan materyaller torf, perlit, pomza, zeolit, sentetik köpükler, kaya yünü, talaş, ağaç kabuğu, vermikulit gibi inorganik ve organik kökenli olabilmektedir. Bu yetiştirme ortamları tek başlarına veya birbirleri ile belirli oranlarda karıştırılarak kullanılmaktadır. Ispanak (Spinaciaoleracea L.) ülkemizde yetiştirilen en önemli kışlık sebzelerdendir. Yapraklarını veya yeşil kısımlarını yediğimiz sebzelerden olan ıspanak C vitaminince zengindir. Yaprağı yenen sebze gruplarında kontrolsüz ve bilinçsiz gübrelemelerle yapraklarda aşırı nitrat birikimlerinin birtakım sağlık sorunlarına yol açması muhtemeldir. Bu olumsuz etkilerin giderilmesinde yeterli ve dengeli gübreleme yöntemleri birlikte uygulanması gerekmektedir. Bu çalışma; topraksız tarımda katı ortam kültüründe farklı yetiştirme ortamlarının ıspanak yetiştiriciliğinde verime ve kaliteye etkisini belirlemek amacı ile yürütülmüştür. Sera koşullarında tesadüf parselleri deneme desenine göre 4 tekerrürlü yürütülen çalışmada yetiştirme ortamı olarak perlit, pomza ve zeolitin %25, %33, %50, %75 ve %100 oranlarına göre hazırlanan 11 farklı karışım kullanılmıştır. Perlit, pomza ve zeolitin farklı oranlarda karışımlarının etkileri bakımından yapılan değerlendirmede en iyi sonuçların Zeolit+Pomza karışımlarından elde edildiği görülmektedir. Özellikle %75 Zeolit+%25 Pomza oranının olduğu altıncı uygulama ile %50 Zeolit+%50 Pomza oranının olduğu sekizinci uygulamada yetiştirilen ıspanak bitkilerinin verim ve kalite parametreleri diğer uygulamalardan daha fazla etkili olmuştur.
