Kullanım düzeyinin kırsal mimari mirasın korunmasına etkisinin tespiti: Çimi, Sarıhacılar, Emiraşıklar köyleri (Akseki, Antalya)

Abstract

Var olduğu çevrenin fiziksel koşulları çerçevesinde şekillenen, onu üreten toplumun kültürel değerlerini barındıran kırsal yerleşim alanları ve bu alanlarda bulunan mimarlık ürünleri korunması, geleceğe aktarılması gereken değer olarak kabul edilmektedir. Bu kültürel değerler günümüzde pek çok koruma sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır. Yapılan tez çalışması kullanım düzeyinin kırsal bölgelerde bulunan kültürel varlıkların korunmasına olan etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla yapılan çalışma, Antalya İli Akseki İlçesi'ne bağlı Çimi, Sarıhacılar ve Emiraşıklar Köyleri kapsamında yürütülmüştür. Yerleşim alanlarında bulunan yapılar yerinde incelenerek, her bir köy için genel sonuçlara ulaşılmıştır. İlk Çağ'dan günümüze kadar üzerinde var olmuş birçok medeniyetin izlerini taşıyan Akseki, coğrafyanın fiziksel şartları, toplumun gelenek ve görenekleri bağlamında kendi özgün mimari karakterini üretmiştir. Bölgeye özgü bu mimari karakter ile oluşmuş ancak farklı kullanım durumu gösteren Çimi, Sarıhacılar ve Emiraşıklar köyleri çalışma alanı olarak seçilmiştir. Her üç kırsal yerleşim dokusunun ve dokuda bulunan kültür varlıkların günümüzdeki durumu üzerinden analiz çalışmaları yürütülmüştür. Kullanım düzeyinin koruma üzerine etkisi yapılan bu analiz sonuçları bağlamında değerlendirilmiştir. Farklı kullanım düzeyine sahip kırsal yerleşim alanları üzerinden elde edilen değerlendirme verilerine göre; sürekli kullanımın yoğun olduğu Çimi ve dönemsel kullanımın yoğun olduğu Emiraşıklar köylerinde kırsal doku ve yapıların varlığını devam ettirdiği fakat özgün karakterini koruyamadığı, kullanılmayan terk edilmiş Sarıhacılar kırsal yerleşim dokusu ve dokuyu oluşturan yapıların özgün durumunu koruduğu ama fiziksel olarak varlığını sürdüremediği görülmüştür. Kırsal bölgelerde bulunan yerleşim dokuları ve bileşenlerin korunması, sürekliliğinin sağlanması için bu alanların kullanıcılar tarafından kültürel bir değer olarak görülmesi sağlanmalıdır. Sürekli ve dönemsel kullanım durumunda, kırsal bölgelerde bulunan korunması gerekli kültürel varlıklar özgün niteliklerini kaybetmeden günümüz hayatına dahil edilmesi, terk edilmiş, kullanılmayan kırsal doku ve yapılarda yaşamın yeniden kurgulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.