Kışlık ve yazlık kolzada (Brassica napus) genetik tabanın genişletilmesi ve vernalizasyon kalıtımının tahmin edilmesi

Abstract

Kolza vernalizasyon ihtiyacı olan kışlık ve olmayan yazlık çeşitlerden oluşmaktadır. Yüksek verim amacıyla yapılan hibrit ıslahı her iki grup içindeki genetik varyasyonu daraltmıştır. Çalışmanın amacı, kışlık ve yazlık kanola melezleri yoluyla genetik tabanın genişletilmesi ve vernalizasyon ihtiyacı kalıtımının belirlenmesidir. Bu amaçla, verim ve kalite (yağ kalitesi daha iyi, hastalık zararlı ve olumsuz iklim şartlarına karşı daha toleranslı vb.) açısından elit hatlar/çeşitler ıslah edilmesi gerekir. Bunu sağlayabilmenin en etkili yöntemi ise genetik tabanın genişletilmesidir. Bu hedefleri gerçekleştirebilmek amacıyla beş adet kışlık F1 ticari ve bir adet kışlık standart çeşitler ile altı adet yazlık F1 ticari ve dört adet yazlık standart çeşitler birbirleriyle resiprokal melezlemeler yapılmıştır. Bu melezlerden elde edilen yeni bitkiler aynı yıl Eylül/Ekim aylarında ekilerek çiçeklenme tarihleri kayıt edilmiştir. Açılım gösteren popülasyonlardaki kışlık/yazlık oranları vernalizasyon ihtiyacının kontrol eden genlerin kalıtımını hesaplamakta kullanılmıştır. Bu melezlemeler sonucu F1, F2, BC1 ve yapılan melezlerin kontrol grubu olarak kullanılan ebeveynleri dahil 3,5 yıl boyunca yaklaşık olarak 15000 bitki yetiştirilmiş ve çiçeklenme tarihleri not edilmiştir. Bu bitkilerden 5008 adedi maintainer (idameci), 4796 adedi sitoplazmik erkek kısır (CMS) ve 2265 adedi restorer hatları temsil etmektedir. Birbirinden oldukça farklı genetik yapıdaki hatlar/çeşitler (yazlık × kışlık) melezlendiği için geniş bir genetik açılım gözlenmiştir. Kışlık:Yazlık açılımı sonuçları vernalizasyon ihtiyacının (kışlık özelliği) tek dominant gen tarafından kontrol edildiğini ortaya koymuştur. Bu hatların saflaştırılmasından sonra yapılacak olan melezlemeler sonucu ortaya heterosis yeteneği yüksek kışlık ve yazlık CMS, idameci ve restorer hatların çıkacağı düşünülmektedir.