Demokrat Parti’de parti içi muhalefet (1946-1950)

Abstract

Demokrat Parti iç ve dış dinamiklerin bir senkronizasyon halinde Türkiye'de çok partili hayata geçişi hazırladığı II. Dünya Savaşı sonrası konjonktürde kurulmuş bir siyasal partidir. CHP içinde ilk defa Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu'nun Meclis'te görüşmeleri sırasında ekonomik kaygılarla ortaya çıkan parti içi muhalefet, dörtlü takrirle siyasi bir hüviyet kazanmış, Milli Şef İnönü'nün 19 Mayıs nutku ve 1 Kasım meclisi açış konuşmasındaki teşvik edici ve cesaretlendirici sözlerinden sonra parti dışında örgütlenerek Demokrat Parti'yi kurmuştur. Parti 21 yıl süren tek parti iktidarı karşıtlığı temelinde geniş bir koalisyon olarak teşekkül etti. Bu kadar heterodoks siyasal yapıda parti içi muhalefetin ortaya çıkması kaçınılmazdı. Nitekim partinin kuruluşundan yaklaşık altı ay sonra yapılan 1946 genel seçimlerinde uygulanan despotik yöntemler gerekçesiyle parti içinde meclisten çekilmeyi savunan bir grup kuruculara eleştiriler yöneltmeye başladı. İnsan Hakları Derneği'nin kurulmasıyla ve Birinci Büyük Kongre ile parti içi muhalefet iyice belirginleşti. Ocak 1948'e kadar dağınık hareket eden parti içi muhalefet İstanbul İl Başkanı Kenan Öner'in istifasıyla Genel İdare Kurulu ve Meclis Grubu'ndaki unsurlarıyla eşgüdüm halinde hareket etmeye başlayarak partiyi böldü. Parti Meclis Grubu ve Genel İdare Kurulu ortadan ikiye ayrıldı. Meclis'te Müstakil Demokratlar Grubu adıyla yeni bir grup doğdu. Haziran 1949'da Demokrat Parti, İkinci Büyük Kongresi'nin partiden ihraçları onaylamasından sonra parti içi muhalefet, Müstakil Demokrat Grubu'nun ve Öz Demokratlar Partisi'nin katılımıyla, Millet Partisi çatısı altında monolitik bir blok olarak örgütlenerek parti dışında muhalefetlerini sürdürdüler.