Bir kültür coğrafyası araştırması: Teke yöresi Tahtacıları örneği

Abstract

Kültür coğrafyası, beşerî coğrafyanın bir alt koludur. Bir coğrafyada yaşayan insanların, yaşadıkları bölgede karşılaştıkları coğrafi ögeleri kendi sahip oldukları kültürlerine göre anlamlandırmalarıdır. Her kültür, kendi değerleri ve değerlerini besleyen din, dil, tarih ve ekonomi gibi unsurlar ile öne çıkar. Söz konusu bu unsurların hepsi ile ve birbiri ile ilişkisi olduğu gibi coğrafya ile de yakından ilişkilidir. Pek çok unsurun farklı kültürlerde, birbirinden farklı anlamlar kazanması, o unsurların coğrafyaya göre değişkenlik göstermesinden kaynaklanır. Tarihin en eski devirlerinden itibaren insan topluluklarının hayat ve düşünme tarzlarının, sosyal aktivasyonlarının, tutum ve davranış şekillerinin yaşanılan coğrafya ile doğrudan ilişkili olduğu bilimsel bir veridir. Araştırma, dünyanın farklı bölgelerinde ortaya çıkan kültürel toplulukların meydana getirdiği kültür coğrafyalarının analiz edilmesi ilkesinden hareketle Teke Yöresi kültür coğrafyasının oluşmasına sebep olan özelliklerin tespit ve değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Bu araştırmada, verilerin tespiti aşamasında, katılım, gözlem ve mülakat yöntemleri uygulanmıştır. Bir saha araştırması olan araştırmanın konusu, Teke Yöresi'ndeki Tahtacı Köyleri'nin kültür coğrafyası açısından incelenmesidir. Araştırma sahası, Antalya'nın batı ilçelerinden Elmalı'nın Tekke ve Akçeniş; Finike'nin Gökbük, Çatallar ve Menevşelik; Kumluca'nın Toptaş, Beşikçi ve Hızırkahya Tahtacı Köyleri ile sınırlıdır. Araştırmanın kavramsal çerçevesi, Anadolu Aleviliği içinde yer alan Tahtacı Kimliğinin ortaya çıkardığı sosyo-kültürel değerleri saha araştırmasına dayalı coğrafi gözlem ve mülakatlarla ortaya koymak ve kültür coğrafyası açısından mekân-insan ilişkileri bağlamında irdelemektir. Araştırmanın en önemli bulgusu, Teke Yöresi coğrafyasındaki birçok uygulamanın diğer topluluklardakilerle benzerlik gösterdiği ve birçoğunun terk edildiği saptanmış yani aynı coğrafyada bulunmak, inanış ve uygulamalardaki farklılığı ortadan kaldırmıştır. Dini kimliklerinin etkisiyle dışa kapalı bir toplum karakteristiği sergileyen, Türkmen ve Alevilikleri genel kabul gören Tahtacıların, Tahtacı kimliğini Alevi kimliğinden üstün tuttukları, monogaminin tümüyle devam ettiği ve az da olsa egzogaminin görüldüğü tespit edilmiştir.