Niğde kenti açık ve yeşil alanlarına yönelik stratejik hedeflerin belirlenmesi ve planlama stratejilerinin geliştirilmesi

Abstract

Kentler, endüstri devriminden sonra yaşanan göçlerin etkisiyle hızlı bir gelişim göstermiştir. Bu gelişim ile birlikte hızlı bir şekilde artan nüfus kentlerde çarpık yerleşmelere neden olmuş, böylece kentler doğadan kopuk ve doğayla bağlantısı olmayan beton yığınlarına dönüşmüştür. Zaman içerisinde beton yığınları arasında kalan ve doğanın son parçaları olan yeşil alanlar da kentleşmenin etkisiyle yok olmaya başlamıştır. Türkiye'nin İç Anadolu bölgesinde yer alan Niğde kenti, geçmişten günümüze kadar farklı dönemlerde kentin imarına yönelik planlamalar geçirmiş fakat gerçekleşen plan tadilatları ve revizyonları ile bütüncül bir kent imar planına sahip olamamıştır. İmar planlarında gerçekleştirilen bu revizyonlar ve tadilatlar ile birlikte ortaya çıkan bir takım belirsizlikler kentin belirli bir projeksiyon dahilinde gelişimini engellemiştir. Gelişme potansiyeli oldukça yüksek olan kentin farklı dönemlerde hazırlanan planlara göre gelişim göstermesinden dolayı, kentin açık ve yeşil alanları özellikle de sahip olduğu geniş verimli tarım alanları olumsuz yönde etkilenmiştir. Bu çalışmanın amacı; orta ölçekli kentler içerisinde yer alan Niğde kentinin sahip olduğu açık ve yeşil alanların mevcut durumu ile imar planlarındaki durumunun tespit edilmesi ve kentin potansiyelini de dikkate alarak yapılan çok ölçütlü analizler aracılığıyla belirlenen stratejik hedefler doğrultusunda, kentin açık ve yeşil alanlarına yönelik planlama stratejilerinin ortaya konulmasıdır. Bu anlamda çalışma kapsamında, bölgeye ve kente yönelik yapılan çalışmalardan çalışma alanına ait bilgilerin, haritaların, planların ve uydu görüntülerinin temin edilmesi, kentin arazi örtüsünün ve arazi kullanımının yıllara göre nasıl değişim gösterdiği ve bu değişimden doğal yapının nasıl etkilendiğinin tespit edilmesi, kentin gelişim yönünün ve şeklinin belirlenmesi, mevcut durumda ve imar planında kent içerisinde ve çevresinde yer alan aktif ve pasif yeşil alanların yeşil alan sistem analizi içinde birlikte değerlendirilmesi, imar planlarında planlanan açık ve yeşil alanlar ile mevcutta var olan açık ve yeşil alanların kent içerisindeki mekânsal dağılımının, etki alanlarının, mahalle ve kent bazında kişi başına düşen aktif yeşil alan miktarlarının tespit edilerek haritalandırılması ve uzman gruplarla yapılan görüşmeler sonucunda A'WOT (Sayısallaştırılmış GZFT analizi) analizinin gerçekleştirilmesi gibi çok ölçütlü analizler kullanılmıştır. Analizlerden elde edilen sonuçlara göre, Niğde kentinde hızlı bir nüfus artışı olmamasına rağmen, yaşanan gelişmelere bağlı olarak zaman içerisinde yerleşim alanlarında bir artış yaşanmıştır. Yaşanan artışa bağlı olarak, kentin sahip olduğu doğal ve yarı doğal alanlar ile birlikte kent ve çevresinde yer alan yeşil alanlarda parçalanma ve azalmalar meydana gelmiştir. Çalışma alanı içerisinde mevcutta kişi başına 4,09 m² aktif yeşil alan düştüğü ve bu oranın mevcut nüfusa göre imar planlarında 18,87 m² olduğu tespit edilmiştir. Plan kapasite nüfusuna göre ise kişi başına 6,29 m² aktif yeşil alan düştüğü belirlenmiştir. Ayrıca aktif yeşil alanların kent genelinde homojen bir dağılım göstermediği ve nitelik ve nicelik olarak yetersiz olduğu görülmüştür. Kentin sahip olduğu doğal ve kültürel varlıklar sayesinde yeşil kuşak (green belt), yeşil kama (green wedge) ve doğal ve yapay ekolojik koridorların kullanımı ile kent bütününde açık ve yeşil alan sisteminin oluşturulmasının mümkün olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen analiz sonuçlarının bütüncül bir yaklaşım içerisinde sentezlenmesi sonucunda, Niğde kenti açık ve yeşil alanlarına yönelik sürdürülebilir stratejik hedefler belirlenmiş ve belirlenen bu hedefler doğrultusunda planlama stratejileri ortaya konmuştur. Böylece kentsel gelişim ile birlikte bireylerin sosyal ihtiyacı olan açık ve yeşil alanların yeterli düzeyde sağlandığı, doğal ve kültürel yapıya zararın en aza indirildiği planların hazırlanmasına yönelik öneriler geliştirilmiştir.