Bezelye cinsinde (Pisum L.) polen tanesi, dane ve morfolojik özellikler arasındaki ilişkiler

Abstract

Günümüzde bezelye cinsi (Pisum L.) içinde mevcut türlerin sınıflandırılması ile ilgili karmaşıklıklar hala devam etmektedir. Polenler evrimsel süreçte polen yapısında meydana gelen farklılıkların ve türler arasındaki ilişkilerin belirlenmesinde büyük bir öneme sahiptir. Bu çalışmanın amacı beş bezelye taksonunda (P. sativum subsp. sativumvar. sativum L., P. sativum subsp. sativum var. arvense L., P. sativum subsp. Abyssinicum (A. Braun) Govorov, P. sativum subsp. Elatius (Bieb.) Aschers. & Graben ve P. Fulvum Sibth. & Sm.polen tanesi, dane ve morfolojik özellikler arasındaki ilişkileri incelemektir. Işık (LM) ve taramalı elektron mikroskop (SEM) görüntülerine göre Pisum cinsinin polen şekillerinin, ornementasyonunun ve apertür tipinin sırasıyla subprolate, retikulate ve tricolporat olduğu belirlenmiştir. Tarımı yapılan bezelye taksonlarının (P. sativum subsp. sativum var. sativum, P. sativum subsp. sativum var. arvense ve P. sativum subsp. abyssinicum) yabani bezelye taksonlarından (P. sativum subsp. elatius veP. fulvum) daha iri polen danesine ve daha fazla P/E oranına sahip olduğu görülmüştür. Diğer taraftan, tarımı yapılan bezelyelerin muri ve lumina şekilleri daha küçük iken, yabani bezelyelerin muri ve lumina şekilleri daha büyüktür. Özellikle P. fulvum türünün muri ve lumina sayıları belirgin olarak diğerlerinden çok daha az fakat en büyüktür. Her beş bezelye taksonunun tohum yüzeyi bir birinden farklı desenlerle bezenmiştir. Tarımı yapılan bezelye taksonlarının tohum yüzeyleri daha düz yapıdayken, yabani türlerin siğilli (papillose) olarak bulunmuştur. Tarımı yapılan türlerin bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bakla boyu, baklada dane sayısı, ana dal sayısı yabanilerden daha yüksek değerdedir. PCA analizine göre yabani bezelye türleri tarımı yapılan bezelye türlerinden belirgin şekilde farklıdır. Elde edilen bulgular Pisum L. cinsi için polen özellikleri ve dane yüzeyi yapısı hakkında önemli ve sınıflandırmada kullanışlı bir bilgi kaynağı olmuştur.