Köroğlu destanı’nın Karakalpak Varyantı Awez’in evlenişi, Arap Rayhan, Qırmandali, Bazergen kolları (İnceleme-Metinler)

Abstract

Türk dünyasının ortak kültür hazinesi olan "Köroğlu Destanı" 19. yüzyıldan itibaren, bilim dünyasının ilgisini çekmiş ve birçok araştırmaya kaynaklık etmiştir. Sözlü gelenekte dört asrı aşkın bir süredir anlatıla gelen "Köroğlu Destanı"; bütün Türk dünyasının edebiyatında yer almasının yanı sıra, farklı etnik coğrafyalarda da (Arap, Tacik, Kürt, Ermeni, Gürcü…) araştırma konusu olmuştur. Doğu ve Batı varyantları olmak üzere ikiye ayrılan Köroğlu Destanı'nın "Karakalpak Varyantı'ndan dört kol inceledik. Bu eser, " Karakalpak Folkloru" adlı yirmi ciltten oluşan eserler dizisinin, on beşinci cildini oluşturmaktadır. Tezimiz genel olarak metin odaklı olmakla birlikte; giriş bölümünde Karakalpaklar ve Karakalpak-Köroğlu ilişkisi hakkında genel bilgiler verildi. Birinci bölümde, "Äwez'in Evlenişi, Arap Rayhan, Qırmandäli, Bazergen" kollarının konusu ve olay örgüsü belirtildi. İkinci bölümde, incelediğimiz kolların motif yapısı, "hayvanlarla ilgili motifler, alp motifi, kadın motifi, hile motifi, intikam motifi, formülistik sayılar, rüya motifi, büyü ve sihir motifi ve sosyal hayat unsurları" başlığı altında incelendi. Üçüncü bölümde metinlerin dil, şekil ve üslup özellikleri; dördüncü bölümde kişi kadrosu; beşinci bölümde ise yer, boy, kavim adları ayrıntılı bir şekilde irdelendi. Son bölümde metinler, Kiril alfabesinden, Latin alfabesine, oradan da günümüz Türkçesi'ne aktarıldı. Türkiye Türkçesi alfabesinden farklı olan dört ünsüz harf (q,ñ,x,w) ve bir ünlü harf (ä), orijinal haline sadık kalınarak gösterildi.