Tüketim toplumunda anneliğin yeni görünümleri

Abstract

İlk bakışta içgüdüsel ve doğal bir süreç olarak görülebilecek annelik aslında toplumsal değer ve normların etkisiyle sosyal olarak inşa edilir. Bu bağlamda anneliğe yüklenen anlamda zaman içerisinde toplumlar ve toplumsal değer ve normlar değiştikçe farklılık gösterir. Her toplumda anneliğe ilişkin değer ve normların değişkenliği farklı "ideal annelik" lerin oluşmasına katkı sunar. Günümüzde anneliğin tanımlanması ve sosyal olarak inşa edilmesine etki eden önemli faktörlerden birisi de tüketimdir. Buradan hareketle bu doktora çalışmasının temel amacı, hem çocuk bakım pratikleri hem de annelikle ilgili kutlama ve armağanlaşma pratikleri üzerinden anneliğin nasıl yeniden tanımlanarak üretildiğini anlamaya çalışmaktır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada Antalya'da yaşayan annelere kartopu tekniği ile ulaşılmış ve amaçlı örnekleme tekniğiyle belirlenen 50 anneyle derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşülen kadınların annelik rolü ile birlikte yeni deneyimler yaşadıkları gözlenirken hamilelik ve çocuk sahibi olduktan sonra tüketim alışkanlıklarının da değiştiği, kadınların hem çocuk bakımı hem de armağanlaşma konusunda farklı tüketim kalıplarını benimsedikleri anlaşılmıştır. Kadınların annelik ve çocuk ekseninde gerçekleştirdikleri kutlama, armağanlaşma pratiklerinin bazı noktalarda geleneksel yöntemlere yaklaşırken bazı noktalarda geleneksel pratiklerden uzaklaştığı anlaşılmıştır. Geleneksel (loğusa gecesi, ana gecesi, kırklama, diş bulguru, ad verme, saç kesme, doğum günüdür) ve modern kutlama ve armağanlaşma pratikleri (babyshower partisi, hastane odası süsleme organizasyonu, lohusalık ve bebek armağanları, doğum günlerinde hazırlanan armağanlar, pasta patlatma) ele alındığında bu uygulamaların törensel boyutu ve gerekçeleri benzerken, içeriklerinin farklılaştığı gözlenmiştir. Araştırmadan elde edilen verilere göre kutlama ve armağanlaşma pratiklerinin günümüzde anneliğin inşasında yadsınamayacak bir etkiye sahip olduğu ve tüketim kültürü içerisinde farklı iş alanlarının oluşmasına katkı sunduğu belirtilebilir.