Abstract:
Bombus terrestris L. Türkiye ve özellikle de Akdeniz Bölgesi doğal faunasında en yaygın bulunan bombus türüdür. Aynı zamanda B. terrestris arısı kitlesel olarak büyük ölçeklerde üretilmekte ve Türkiye dahil çok sayıda ülkede ticari olarak tozlaşmada kullanılmaktadır. Türkiye'de her yıl yaklaşık olarak üç yüz bin adet ticari üretilmiş B. terrestris kolonisi tozlaşma amacıyla kullanılmaktadır. Bu çalışmada yedi doğal (Aksu, Kumluca, Demre, Geyikbayırı, Termesos, Bayatbademler ve Faselis) ve yedi ticari populasyon (TP1-TP7) olmak üzere toplam 14 populasyona ait, 408 B. terrestris işçi arı örneğinde genotipik yapı yirmi mikrosatelit lokus ve iki mitokondriyal DNA gen bölgesi (COI ve cytb) kullanılarak incelenmiştir. Mikrosatelit lokuslardan elde edilen bulgular, ticari ve doğal populasyonlarda genetik çeşitliliğin yeterli seviyelerde olduğunu, populasyonlar arası genetik farklılaşmanın ise önemsiz olduğunu (ikişerli FST değerleri: 0.014-0.045; p>0.05) göstermektedir. Populasyonlarda yüksek akrabalık (ortalama Fis: 0.234) nedeniyle heterozigot eksikliğine bağlı Hardy-Weinberg dengesinden sapma görülmüştür. Structure analizinde en iyi K değerine göre populasyonlar dört ana kümeye ayrılmıştır. Ancak bu dört ana küme arasında geçişlerin olduğu ve populasyonların kesin sınırlarla birbirinden ayrılmadığı tespit edilmiştir. mtDNA analizlerinde, COI gen bölgesine göre iki, cytb gen bölgesine göre 6 haplotip belirlenmiştir. mtDNA analizlerinde, tüm populasyonlarda B. t. dalmatinus alttürüne ait genotipler saptanırken, B. t. terrestris alttürüne ait genotipler bazı ticari populasyonlar ile seralara yakın populasyonlarda yoğun olarak belirlenmiştir. Bu çalışmadan elde edilen bulgular tozlaşma amacıyla ticari olarak üretilen bombus arılarının doğal populasyonlar ile etkileşimde olduğuna işaret etmekte ve son yıllarda populasyonlar arasındaki gen akışı ve doğal bombus populasyonlarının genetik yapısındaki değişim ile ilgili kaygıları desteklemektedir.
