Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) koleksiyonunda sap çürüklüğüne (etmen: Sclerotium rolfsii) dayanıklı genotiplerin belirlenmesi ve moleküler marker ile validasyonu

Abstract

Sclerotium rolfsii'nin etmen olduğu sap çürüklüğü hastalığı dünya yerfıstığı üretim alanlarında ciddi verim kayıplarına neden olmaktadır. Bu yüksek lisans tez çalışmasında, toplamda 121 adet genotipten oluşan yerfıstığı gen kaynağı koleksiyonu hastalığa karşı dayanıklılık bakımından çalışılmış ve moleküler marker kullanılarak dayanıklılık doğrulanmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda Arachis cinsine ait beş yabani tür de (A. diogoi, A. ipaensis, A. botizocoi, A. duranensis ve A. cordenosii) sera ortamında yapay inokülasyon ile dayanıklılık bakımından değerlendirilmiştir. Her iki çalışmada da ekim işleminden yaklaşık 60-65 gün sonra bitkilere agar disk tekniği kullanılarak S. rolfsii izolatı inoküle edilmiştir. Inokülasyondan 7-10 gün sonra hastalığın ilk belirtileri gözlenmiş ve 4 hafta sonunda inoküle olan yerfıstığı genotipleri 1-5 skalasına göre değerlendirilmiştir. Koleksiyonda hastalık skoru 2 ile 5 arasında değişkenlik gösterirken genel ortalama 4,7 olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak yoğun fungus baskısı altında koleksiyonun % 92,8'si hassas, % 5,7'si orta derecede hassas ve sadece % 1,6'sı Sclerotium rolfsii'ye karşı orta derecede dayanıklı olarak gözlenmiştir. Genotipler arasında ayrıca lezyon uzunluğu ve lezyon alanı karakterleri arasında da istatistikî olarak önemli farklılıklar elde edilmiştir En düşük hastalık skoru ACG 14 (subsp. fastigiata var. vulgaris) ve ACG 101 (subsp. hypogaea var. hypogaea) genotiplerinde gözlenmiştir. Yabani Arachis türleri için ortalama hastalık skoru ise 3,7 olup en düşük hastalık skoruna sahip tür 2,5 skor değeri ile A. botizocoi olmuştur. Yürütülen tarla denemesini doğrulamak amacıyla daha önceki çalışmalarda dayanıklılıkla ilişkili olduğu bildirilen GM2350 markeri koleksiyonu taramada kullanılmış, ancak bu SSR markeri ile genotiplerin hastalığa karşı reaksyionları arasında bir korelasyon gözlenmemiştir.