Konya koşullarına uygun yüksek besin içeriğine sahip Gernik buğday çeşit adaylarının belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma ile son beş yıldır ülkemizin farklı bölgelerinden toplanan gernik popülasyonlarından seçilen 17 gernik çeşit adayının Konya koşullarına uyumunun (adaptasyon) belirlenmesi amaçlanmıştır. Konya ili Kadınhanı koşullarında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlı olarak deneme kurulmuş ve ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen makarnalık buğday (Triticum durum Desf.) çeşitlerinden Zenit, Svevo ve Sarıçanak çeşitleri de kontrol olarak kullanılmıştır. Çalışma kapsamında biyolojik verim, dane verimi gibi tarımsal özelliklerin yanı sıra bazı kalite özellikleri ve mikro element ve vitamin (A ve B vitaminleri) içerikleri belirlenmiştir. Tarımsal özellikler bakımından gernik çeşit adaylarının kontrol çeşitlere göre yaklaşık 5 gün daha geç başaklandığı belirlenmiştir. Öte yandan çalışmada kullanılan bütün gernik çeşit adayları kontrol çeşitlere göre daha uzun bitki boyuna sahip olarak bulunmuştur. Başak boyu bakımından ise genel olarak kontrol çeşitlerin başak boyu daha uzun bulunmasına rağmen özellikle 42 (6.3 cm), 45 (6.3 cm), 43 (6.2 cm) ve 2 (6.2 cm) numaralı çeşit adayları kontrol çeşitlerden (6.0 cm) de uzun başak boyuna sahip olarak belirlenmiştir. Dane verimi bakımından kontrol çeşitler ile gernik çeşit adayları benzer bulunmuştur fakat gernik çeşit adayları içerisinde bazı hatlar dane verimi olarak öne çıkmaktadır. Özellikle 47 (416.9 kg/da) numaralı çeşit adayının dane verimi oldukça umut vericidir. Hasat indeksine göre ise 25 (% 43.5) ve 20 (% 43.4) numaralı çeşit adayları kontrol çeşitlere göre daha üstündür. Temel kalite özellikleri bakımından incelendiğinde ortalama olarak gernik çeşit adaylarının hektolitre, bin dane ağırlıkları ve sedimantasyon değerleri kontrol çeşitlerin altında kalmıştır. Ancak 47 (32.24 g) ve 21 (31.04 g) numaralı çeşit adayları bin dane ağırlığı bakımından dikkat çekmektedir. Protein oranı bakımından ise gernik çeşit adaylarının performansları genel olarak kontrol çeşitler ile çok yakın bulunmuştur. Mikro element içeriklerine göre genel olarak kontrol çeşitlerle benzer ortalama değerlere sahip gernik çeşit adayları arasında düşük Cu içeriği ile 1 (1.44 ppm) ve 21 (1.46 ppm) numaralı çeşit adayları, Fe için 15 (28.35 ppm) ve 3 (27.74 ppm) numaralı çeşit adayları, Mn için 2 (25.70 ppm) ve 15 (24.70 ppm) numaralı çeşit adayları, Zn için yine 15 (19.97 ppm) ve 3 (16.59 ppm) numaralı çeşit adayları ve Se için 45 (0.22 ppm), 15 (0.22 ppm) ve 6 (0.22 ppm) numaralı çeşit adayları ön plana çıkmıştır. 15, 2 ve 3 numaralı gernik çeşit adaylarının mikro element dağılımları bakımından kontrol çeşitlere göre çok üstün olduğu görülmektedir. B vitamini açsından da gernik çeşit adayları ile kontrol çeşitler arasında büyük bir farklılık gözlenmemiştir. Ancak B5 vitamini için 3 (8.34 ppm) ve 17 (7.15 ppm) numaralı çeşit adayları ve B9 vitamini için 1 (85.91 ppm), 17 (74.32 ppm) ve 20 (71.00 ppm) numaralı gernik çeşit adaylarının ön plana çıktığı söylenebilir. A vitamini bakımından ise özellikle 37 (163.17 ppb), 21 (162.65 ppb) ve 46 (160.53 ppb) numaralı çeşit adayları umut vericidir. Sonuç olarak, tarımsal ve kalite özellikleri birlikte göz önüne alındığında 47, 37, 21 ve 15 numaralı gernik çeşit adayları ön plana çıkmış olup İç Anadolu bölgesinin kırsal alanlarında makarnalık buğday çeşitlerine alternatif olarak bu gernik çeşit adaylarının yetiştirilmesi önerilebilir.