Okulun ve ailenin öğrencilerin meslek seçimindeki rolü

Abstract

Bu çalışma, rehber öğretmen, veli ve öğrencilerin görüşlerine dayalı olarak lise son sınıf öğrencilerinin meslek seçiminde aile ve okulun rolünü belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada nicel yöntem kullanılmakta olup betimsel tarama modelinde hazırlanmıştır. Araştırmanın Çalışma evrenini 2016-2017 eğitim öğretim yılında Antalya İli merkez Kepez, Muratpaşa, Konyaaltı ilçelerindeki resmi ve özel liselerde görevli rehber öğretmenler, öğrenim görmekte olan öğrenciler ve velileri oluşturmaktadır. Çalışma evreninin oluşturulmasında kolay ulaşılabilirlik dikkate alınmıştır. Çalışma örnekleminde yer alan okul ve katılımcıların seçiminde ise seçkisiz olmayan örnekleme tekniklerinden amaçlı örnekleme tekniği kullanılmıştır. Bu çalışmada veri toplama aracı olarak yapılandırılmış açık uçlu sorulardan oluşan anketler kullanılmıştır. KohenKappa tutarlılık katsayısının 0.9 düzeyinde anlamlı olarak hesaplandığı görülmüştür. Araştırma bulgularına ilişkin katılımcı teyidi sağlanmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; öğrencilerin meslek seçimindeki rol oynayan etkenler incelendiğinde ilk sırada "ailem, ardından kendi tercihim ve üçüncü sırada ise yakın çevrem" olduğu görülmüştür. Bu çalışmaya göre lise son sınıf öğrencilerinin meslek seçimindeki önem verdikleri kriterler incelendiğinde; öğrencilerin önem sırasına göre doyurucu maddi kazanç, ikinci sırada ilgi ve yetenekleri ve hemen ardından prestij ve saygınlık kriterini önemsedikleri ifade edilmiştir. Öğrencilerden meslek seçiminde ailenin rolüne ilişkin görüşleri alındığında ise; öğrencilerin çoğu ailesinin rolünü fazla bulduklarını, katılımcıların bazıları ailesi tarafından seçeceği mesleğin beğenilmediğini ve bazıları da meslek seçiminde serbest olduklarını ifade etmişlerdir. Öğrencilerin ailelerinin meslek seçimindeki tutumlarına ilişkin görüşlerine bakıldığında çoğu ailenin serbest bıraktığını ve son kararın öğrenciye bırakıldığını, bazı ailelerin ise serbest tutum sergiliyor gibi davranıp yine de çocuğunu kendi istediği mesleğe ikna etme çabasının olduğu belirtilmiştir. Öğrencilerin ailelerin tutumlarına karşılık verdikleri tepkiler ise büyük çoğunluk mutlak karar sahibi oldukları görülmüştür. Öğrencilerin okuldaki mesleki yöneltme faaliyetlerine ilişkin görüşleri incelendiğinde ise; çoğu öğrencinin faaliyetleri yetersiz bulduğu, bazılarının faaliyetlerden memnun olduğu görülmüştür. Velilerin meslek seçiminde ailenin rolüne ilişkin görüşleri incelendiğinde; velilerin meslek seçiminde kendi rollerini çok önemsedikleri belirtilmiştir. Velilerin meslek seçimindeki önceliklerine bakıldığında ise; ilk sırada çocuğun kendi tercihi, ikinci sırada maddi kazanç ve üçüncü sırada ise prestij gelmekte olduğu görülmüştür. Velilerin çocuğunun meslek seçimindeki tutumları incelendiğinde; velilerin çoğunun "çocuğumu dinleyip sadece yönlendiririm" ve yakın sayıda "velinin ise tercihinden emin değilse yönlendiririm" diye ifade ettiği saptanmıştır. Velilerin okuldaki mesleki yöneltme faaliyetlerine ilişkin görüşleri incelendiğinde; velilerin yakın oranlarla bazılarının yeterli ve bazılarının ise yetersiz buldukları görülmüştür. Rehber öğretmenlerin öğrencilerin meslek seçiminde okulun yürüttüğü iş ve işlemlere ilişkin görüşlerine bakıldığında ise genel olarak mesleki yöneltme işlevini yerine getirdiğini savunduğu görülmüştür. Bu araştırmada ailenin ve okulun öğrencilerin meslek seçimi konusundaki önemi ortaya konulmuştur. Okul (Rehber Öğretmen) ve veliler bu önemin farkında olmalı ve öğrencileri değerlendirirken onları iyi tanımalı, ilgi ve yetenek alanlarına göre yönlendirmelidir. Aileler çocuklarına meslek seçerken baskı yapmamalı; okul ve aile meslek seçimi konusunda iş birliği içinde çalışmalıdır.