UV-B ışın uygulamalarının bazı sebze fidelerinde fide gelişimi ve kalitesi üzerine etkileri

Abstract

Çalışmanın amacı domates, hıyar ve patlıcan fidelerinde fide döneminde uygulanan UV-B ışınlarının fide gelişimi ve kalitesi üzerine olan etkilerinin araştırılmasıdır. Domates (Solanum lycopersicum L. cv. Alsancak-RN), hıyar (Cucumis sativus L. cv. Çakır) ve patlıcan (Solanum melongena L. cv. Anamur) fideleri kontrol (0 kJ/m2/gün ), 10.8 kJ/m2/gün ve 16.2 kJ/m2/gün doz UV-B ışın uygulamasına ilk gerçek yapraklı oldukları dönemden itibaren 10 gün (76.5 dk/gün-114.75 dk/gün) süre ile tabi tutulmuşlardır. Çalışmada yetiştirme ortamı olarak, hazır fide ortamları kullanılmıştır. Uygulama sonrası fidelerde fide boyu, yaprak sayısı, yaprak alanı, kök boğazı çapı, kök uzunluğu, kök kuru madde miktarı, toprak üstü aksam kuru madde miktarı, H2O2 miktarı, kök ve toprak üstü aksamda protein, makro-mikro element miktarları tespit edilmiş, yaprakta toplam klorofil miktarı ve renk değerlerine ait ölçümler yapılmıştır. Domates fidelerinde klorofil miktarı, kökte ve üst aksamda magnezyum içeriği 10.8 kJ/m2/gün UV-B ışın uygulamasında artarken 16.2 kJ/m2/gün UV-B uygulamasında azaldığı görülmüştür. Kök boğazı çapı UV-B ışın uygulamalarının dozuna bağlı olarak artmıştır. 16.2 kJ/m2/gün UV-B ışın uygulamasında kök kuru madde ve üst aksam demir içeriği artarken, 10.8 kJ/m2/gün UV-B uygulamasında H2O2 miktarı ve üst aksam kalsiyum içeriği azalmıştır. Domates fidelerinde mangan ve çinko içeriklerinin UV-B ışın uygulamalarında azaldığı, fosfor içeriğinin 10.8 kJ/m2/gün UV-B uygulamasında arttığı tespit edilmiştir. Hıyar fidelerinde klorofil miktarı 10.8 kJ/m2/gün UV-B uygulamasında artmıştır. Yaprak sayısı ve yaprak alanı 10.8 kJ/m2/gün UV-B uygulamasında artarken, 16.2 kJ/m2/gün UV-B uygulamasında azaldığı görülmüştür. Kök boğazı çapı, kök uzunluğu, üst aksam kuru madde ve üst aksam mangan içeriğinin UV-B uygulamalarına bağlı olarak azaldığı saptanmıştır. Üst aksam azot, protein, kalsiyum; kök kalsiyum, demir, çinko ve H2O2 içerikleri UV-B uygulamasında artış göstermiştir. Üst aksam magnezyum ve potasyum içerikleri 16.2 kJ/m2/gün UV-B uygulamasında azalırken, üst aksam fosfor içeriğinin 10.8 kJ/m2/gün UV-B uygulamasına bağlı olarak arttığı tespit edilmiştir. 10.8 kJ/m2/gün UV-B uygulanan patlıcan fidelerinde choroma değeri ve üst aksam fosfor içeriğinin azaldığı tespit edilmiştir. L* renk değeri, kök boğazı çapı, yaprak alanı, üst aksam magnezyum ve potasyum içeriği UV-B uygulanan fidelerde azaldığı belirlenmiştir. Kök kuru madde, kalsiyum, magnezyum, mangan ve fosfor, üst aksam demir içeriklerinin 16.2 kJ/m2/gün UV-B ışın uygulamasında artarken, üst aksam azot ve protein miktarının 10.8 kJ/m2/gün uygulamasında arttığı tespit edilmiştir. Kök ve üst aksam çinko içeriği 10.8 kJ/m2/gün UV-B ışın uygulamasında artarken, 16.2 kJ/m2/gün UV-B ışın uygulamasında azalmıştır. UV-B uygulamaları doz miktarı ve türlere bağlı olarak fidelerde morfolojik ve fizyolojik değişikliklere yol açmıştır.