Bazı patates çeşitlerinin nod kültürü ile çoğaltılmasında giberellik asit (GA3), sukroz ve agarin etkisinin araştırılması

Abstract

Patates (Solanum tuberosum), Solanaceae ailesi, Solanales takımından tohumlu bitkilerin kapalı tohumlu olan çift çenekli bir türdür. Temel bitkisel gıda kaynağı olan buğday, pirinç ve mısırdan sonra en fazla üretimi olan patates, besin değerinin yüksek olmasından dolayı dünya nüfusunun beslenmesi açısından oldukça değerlidir (Vanaei H., 2008). Patates (Solanum tuberosum) dünyada tarımı/üretimi yapılmakta olan bitki türleri arasında beşinci sırada yer alan bir gıda bitkisidir. FAO'ya göre (2014) dünya patates üretimi yaklaşık olarak 385 milyon tondur. Türkiye patates üretimi bakımından 4,16 milyon ton ile yirminci sırada yer almaktadır (TUİK, 2014). Patateste ürün kaybına yol açan birçok hastalık bulunmaktadır. Özellikle virüs hastalıkları başı çekmekte ve belirli bir alanda ürünün %50'inden fazlasının kaybına sebep olabilmektedir. Önlem alınmaması durumunda yumru ile çoğaltıldığı için bu hastalıklar kolaylıkla diğer ekim alanlarına da kolaylıkla yayılabilmektedir. Patates çeşitleri yumrular aracılığı ile çoğaltıldığı için hastalıksız tohumluk yumru üretimi günümüzde önemli bir sektör haline gelmiştir. Bu yumruların üretiminde bitki doku kültürü teknikleri özellikle meristem ve nod kültürü kombine olarak birlikte kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı nod kültürü ile ticari olarak çoğaltılan bazı patates çeşitleri üzerinde GA3, farklı sukroz ve agarların etkisinin araştırılmasıdır. MS besin ortamında GA3 için 0.0, 0.1, 0.25, 0.50 ve1.0 mg/L, sukroz için masa, saf, esmer ve maltoz şekeri (30 g/L) ve agar için de 7.0g/L agar, 2.5 ve 3.5 g/L Gelrite agarı test edilmiş ve bitki boyu, nod sayısı, ortalama nod uzunluğu, kuru ve yaş ağırlık ölçümleri alınarak istatistiksel analizleri yapılmıştır. GA3 deneyinde sonuçlar 0.1-0.5 mg/L aralığında çeşide bağlı olarak GA3'in bitki boyu ve nod sayılarında artış sağladığı belirlenmiştir. Şeker testinde besin ortamında masa ve saf şeker kullanımı en iyi sonuçları verirken maltozun bitki gelişimini negatif yönde etkilediği belirlenmiştir. Agar testinde ise sadece 3.5 g/L Gelrite kullanımının sadece Louisana ve Surya çeşitlerinde agara göre nod sayısında sağladığı gözlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre ticari ölçekte nod kültürü için kullanılan MS besin ortamında 0.1-0.5 mg/L aralığında GA3, şekere kaynağı olarak masa şekerinin kullanılması ve agar olarakta standart bitki agarının kullanılması önerilmektedir.