Abstract:
Türkiye'nin farklı illerinden toplanan popülasyonlardan seçilmiş 17 ileri siyez (Triticum monococcum L.) çeşit adayı 2017 yetiştirme döneminde yazlık olarak Kadınhanı/Konya koşullarında tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlı olarak ekilmiş ve ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen 3 adet yazlık makarnalık buğday (T. durum Desf.) çeşidi de kontrol olarak karşılaştırılmıştır. Çeşit adayları, dane verimi ile verim unsurları, fiziksel ve kimyasal kalite özellikleri, mikro elementler, A ve B vitaminleri bakımından incelenmiştir. Çeşit adayları, makarnalık çeşitlere göre yaklaşık 10 gün daha geç başaklanmış olup bütün siyez çeşit adayları makarnalık çeşitlere göre daha uzun bitki boyuna ve daha kısa başak boyuna sahiptir. Makarnalık çeşitler siyez çeşit adaylarına göre yüksek biyolojik verim ve dane verimine sahip olmasına karşın özellikle 8 (295.8 kg/da) ve 10 (288.6 kg/da) numaralı siyez çeşit adayları dane verimi açısından oldukça umutvar bulunmuştur. Buna ek olarak, siyez çeşit adaylarının hasat indeksi değerleri kontrol çeşitlerle benzer bulunmuştur. Özellikle 10 numaralı çeşit adayının (% 44.6) hasat indeksi oldukça dikkat çekicidir. Çeşit hektolitre ve 1000-dane ağırlıkları doğası gereği kontrol çeşitlerin altında kalırken, protein oranı ve sedimantasyon değerleri de daha yüksek bulunmuştur. Ayrıca siyez çeşit adaylarının selenyum (Se) dışındaki mikro element içerikleri ve B2 dışındaki diğer B vitamini içerikleri kontrol çeşitlere göre düşük bulunmuştur. Buna karşın, siyez buğday çeşit adaylarının içerdikleri A vitamini miktarları makarnalık çeşitlerin bir hayli üstündedir. Hatta bazı hatların kontrol çeşitlerden yaklaşık 10 kat daha fazla A vitamini içerdiği saptanmıştır. Sonuç olarak, dane verimi, protein oranı ile kalitesi ve A vitamini bakımından öne çıkan 10 ve 37 nolu siyez buğdayı çeşit adayı olarak Konya'nın kuru tarım koşullarında modern buğday çeşitlerinin ekonomik olarak yetiştirilemeyeceği alanlarda yetiştirilmesi önerilmektedir.
