Antalya ve çevresinde doğal olarak yetişen bazı bitkilerin fungitoksik potansiyellerin araştırılması

Abstract

Antalya ve çevresinde doğal olarak yetişen ve yöre halkının bazı hastalıklarını tedavi etmek için kullandıkları bitkilerden Thymbra spicata L. (karabaş kekik), Satureja thymbra L. (kekik), Laurus nobilis L. (defne), Salvia fruticosa Miller (Adaçayı -El maçayı), inula vlscosa Ait. (Anduzotu), Mentha spicata L. (Yarpuz), M. piperita L. (Nane), Nerium oleander L. (Zakkum), Euphorbia characias (sütleğen) 4 toprak-kökenl i bitki fungal hastalık etmenleri karşı (Fusarium monöliforme, Rhizoctonıa solani, Sclerotinla sclerotiorum ve Phythophthora capsici ) fungitoksik potansiyelleri için araştırılmıştır. Bitkilerin tüm içeriklerini ihtiva eden besi ortamında test edilen fungusların misel gelişmelerini engelleme oranlarının zamana ve bitki miktarına bağlı olarak değiştiği görülmüştür. Bitkilerin besi ortamında %6.4'lik konsantrasyonunun fungusların misel gelişmeleri üzerindeki fungitoksik etkilerinin, genellikle zamana bağlı olarak azaldığı gözlenmiştir. Bitkilerin tüm içerikleri, uçucu yağları ve bazı uçucu yağ bileşenlerini içeren besi ortamlarında, miktarlarının artması ile fungusların misel gelişmelerini engelleme oranlarının arttığı görülmüştür. Bitkilerin tüm içerikleri ve uçucu yağları ile yapılan denemelerin sonuçları benzer olmuş ve yapılan çalışmalarda en fazla fungitoksik etkiyi gösteren bitkiler, sırasıyla T. spicata, ş. thymbra. L. nob iliş, î. viscosa, M. spicata ve ş_. fruticosa olmuştuştur. Bitkilerden elde edilen uçucu yağların test edilen funguslar üzerinde gaz etkisini araştırmak için yapılan çalışmalarda da, en fazla fungitoksik etkiyi kekik uçucu yağları göstermiş ve test edilen tüm fungus türleri üzerinde fungisidal etki yaptığı görülmüştür. Diğer bitkilerden ise M. spicata uçucu yağı R. solani ve P. capsici, L. nobi 1 is ve ş. fruticosa uçucu yağları P. capsici üzerinde fungisidal etki yaparken, bu uçucu yağlar diğer fungus türleri üzerinde, ayrıca i. viscosa uçucu yağının tüm VIIIfungus türleri üzerinde fungistatik etki yaptığı bulunmuştur. M. piperita, N. oleander ve E. characlas ise en düşük fungitoksik etkiyi gösteren bitkiler olarak bulunmuş ve bu bitkilerin bir ya da iki fungus üzerinde düşük oranda fungitoksik etki gösterdiği saptanmıştır. Denemelerde kullanılan bitkilerin uçucu yağlarının bazı bileşenleri de funguslar üzerinde denenmiş ve en fazla fungitoksik etkiyi, sırasıyla kavrakrol, timol, mentol, karvon ve alantolakton göstermiştir. Denemelerimizde kullanılan uçucu yağların fungitoksik etki gösteren fraksiyonlarının belirlenmesi amacıyla ince tabaka kromotografi yöntemi kullanılmış ve bu yöntem ile yapılan çalışmalarda, T. spicata uçucu yağının fungitoksik etki gösteren bileşeninin kavrakrol ve S. thymbra uçucu yağının fungitoksik etki gösteren fraksiyonunun ise timol olduğu bulunmuştur. Diğer uçucu yağların fraksiyonlarının ve denemelerimizde kullanılan uçucu yağ bileşenlerin fungitoksik etkileri bu yöntem yardımı ile belirlenememiştir. Bitkilerin tüm içerikleri, uçucu yağları ve bazı uçucu yağ bileşenlerinin test edilen funguslar üzerinde etkileri de farklı olmuştur. Elde edilen tüm sonuçlara göre en duyarlı fungus P. capsici olurken, en dayanıklı fungus ise Ş. sclerotiorum olmuştur.