Antalya ili, örtüaltı domates yetiştiriciliğinde kullanılan bazı pestisitlerin domates güvesi, Tuta Absoluta (Meyrick) yumurtaları üzerindeki toksik (ovisidal) ve sublethal etkilerinin araştırılması

Abstract

Bu çalışma, ülkemizde domates üretiminde önemli bir yere sahip olan Antalya ilinde domates yetiştiriciliği yapılan alanlarda son zamanlarda önemli bir zararlı olan domates güvesi, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) ve diğer önemli sera zararlılarıyla mücadelede kullanılan pestisitlerin daha etkin ve bilinçli bir şekilde uygulanması için veri toplamak amacıyla ele alınmıştır. Bu amaçla T. absoluta'ya karşı kullanılmak üzere ruhsat alan spinosad, metaflumizone, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectin'in yanısıra diğer önemli sera zararlılarına karşı kullanılmak üzere geçici ruhsat alan insektisit ve akarisitlerin, acetamiprid, imidacloprid, pyriproxyfen, pyridaben, malathion, abamectin, emamectin benzoate ve etoxazole'ün T. absoluta yumurtaları üzerindeki ovisidal ve sublethal etkileri araştırılmıştır. İncelenen pestisitlerden spinosad, indoxacarb, azadirachtin, chlorantraniliprole+abamectin, abamectin ve emamectin benzoate ve metaflumizone'un tavsiye dozunda T. absoluta yumurtaları üzerinde %40 ve üzerinde ovisidal etki gösterdiği bulunmuştur. Bunlardan 5'inin yani spinosad, indoxacarb, chlorantraniliprole+abamectin, abamectin ve emamectin benzoate'ın etkisi %100'dür. Ovisidal etkisi olduğu belirlenen yukarıdaki 7 pestisit ve büyüme düzenleyici pyriproxyfen'in sublethal etkilerini belirlemek için bunların sublethal dozları T. absoluta yumurtalarına uygulanarak canlı kalan yumurtalarda ve bunlardan meydana gelen larva, pupa ve erginlerdeki biyolojik etkileri tespit edilmiştir. İncelenen gelişme, canlılık ve çoğalma parametreleri, yumurta, larva, pupa ve toplam gelişme süreleri ve canlılık oranları, dişi başına düşen yumurta sayısı, preovipozisyon, ovipozisyon ve postovipozisyon süreleri, ömür ve cinsel oran ve F1 yumurtalarının canlılık oranıdır. Pestisitlerin sublethal dozlarının uygulamadan sonra canlı kalan bireylerde larva, pupa ve toplam gelişim süresini etkilediği yani kısalttığı, canlılık oranlarında (yumurta, larva ve genel) azalmaya yol açtığı; fekunditeyi ve F1 yumurtalarının canlılık oranlarını azalttığı, ovipozisyon süresi ve dişi ve erkek ömrünü kısalttığı tespit edilmiştir. Burada elde edilen laboratuar bulgularının doğrulanması ve uygulamada yararlanılabilmesi için etkin pestisitlerin sera şartlarındaki etkilerinin araştırılması gerekir. Eğer sera şartlarında ovisidal etki anlamında olumlu sonuçlar alınırsa T. absoluta'ya karşı izlenen kimyasal mücadelenin stratejisi değiştirilerek larva yerine yumurta evresi hedef alınabilir. Sözü edilen pestisitlerin tavsiye dozundan çok daha düşük dozları bile ovisidal etki göstermiştir. Böyle bir strateji değişikliği pestisit uygulamalarının sayısı ve miktarında dikkate değer azalmalar sağlayabilir. Etkin pestisitlerin uygulamadan sonra canlı kalan bireylerde canlılık oranını ve çoğalmayı azaltıcı etkilerinin de olduğunun belirlenmesi T. absoluta mücadelesi için ek bir katkı sağlanabileceğine işaret etmektedir. Sublethal etkilerin doza bağlı olduğunun belirlenmesi halinde yumurta evresinde kullanılacak pestisitlerin dozlarında yapılacak değişikliklerle pestisitlerin etkinliğini arttırmak ve yukarıda olduğu gibi yine pestisit uygulama sıklığını ve kullanılan pestisit miktarını azaltmak mümkün olabilir.