Ürün-tedarik zinciri stratejilerinin eşleştirilmesi ve hibrit tedarik zinciri stratejisinde sipariş kesişim noktasının belirlenmesi

Abstract

Günümüzde işletmeler, varlıklarını sürdürebilmek ve pazar paylarını arttırabilmek için farklı ürünlere farklı tedarik zinciri stratejileri uygulayabilmektedir. Farklı tedarik zinciri stratejilerinin kullanılması, işletmelerin kitlesel kişiselleştirilmiş ürünlerini müşterinin istediği zamanda teslim etmelerini ve pazardaki hızlı değişimlere ayak uydurabilmelerini sağlamaktadır. Bu çalışmada, rekabet avantajını korumak ve rekabet üstünlüğü sağlamak adına çözüm önerileri sunabilmek için, mobilya bileşenleri üreten bir işletmenin ürünlerinin farklı tedarik zinciri stratejileri ile eşleştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçtan yola çıkılarak işletmenin tüm ürünleri incelenmiş ve ürünlerin % 98,9'unun fonksiyonel veya yenilikçi ürün olduğu tespit edilmiştir. Fonksiyonel veya yenilikçi ürün sınıflandırılmasına dahil olmayan ürünler ise ürün ailelerine kümelenmiştir. Kümeleme neticesinde elde edilen ürün aileleri de fonksiyonel veya yenilikçi olarak sınıflandırılmış, sırasıyla yalın ve çevik tedarik zincirleri stratejileri ile eşleştirilmiş ve bu stratejilere uygun olarak sipariş eşleştirme noktaları tespit edilmiştir. Herhangi bir sınıfta yer almayan ürün aileleri ise, hibrit tedarik zinciri stratejileri ile eşleştirilmiştir. Bu eşleştirmede, sipariş eşleştirme noktası (DP) yaklaşımı tercih edilmiştir. Dokuz farklı ürün ailesi için bu noktanın tespit edilebileceği belirlenmiş olup, çalışmanın devamı için talep miktarı ve ürün çeşitliliği en fazla olan ürün ailesi seçilmiştir. Hibrit tedarik zinciri stratejisi ile eşleştirilen bu ürün ailesinde, DP'yi belirlemek amacıyla, pazar, ürün ve proses olmak üzere üç boyut altında talebin tahmin edilebilirliği, teslimat güvenilirliği, teslim süresi, sipariş büyüklüğü, sipariş sıklığı, modüler ürün tasarımı, stokta tutma maliyeti, geciken sipariş maliyeti, üretim süresi, proses ve çalışan esnekliği, darboğaz noktasının konumu olmak üzere on bir kriter belirlenmiştir. Bulanık Dematel yöntemi ile boyutlar, boyutlar altında yer alan kriterler ve tüm kriterlerin kendi aralarındaki ilişkiler incelenmiş, bu kriterlerin önemleri belirlenmiş, kriterler arası nedensel ilişkiler tespit edilmiş ve kriterlere ilişkin ağ ilişkileri haritası elde edilmiştir. Bu kriterlerin ağırlıkları DANP (Dematel with ANP) yöntemi ile hesaplanmıştır. Kriter ağırlıkları kullanılarak DP seçimi için bulanık TOPSIS yöntemi kullanılmış ve kaplama iş istasyonu en uygun alternatif seçilmiştir. Bu iş istasyonuna kadar yalın stratejinin, ürünün farklılaştırılmaya başlandığı bu istasyondan sonra ise çevik stratejinin kullanılması gerekliliği tespit edilmiştir. Bulanık ortamda DANP-TOPSIS yöntemi kullanılarak alternatiflerin öncelik sıralaması yapılmış olmakla birlikte işletmenin belirli kısıtlar altında optimal alternatif seçiminin ne olacağı da incelenmek istenmiştir. Bulanık TOPSIS ile elde edilmiş olan alternatiflerin çözüme olan yakınlık katsayıları, ağırlık olarak 0-1 hedef programlama modeline dahil edilmiştir. Modelin çalıştırılmasıyla, kesim, kaplama ve paketleme iş istasyonları, alternatif çözüm kümesi olarak belirlenmiştir. İşletmenin temel ürün tipinin yenilikçi olduğu ve ağırlıklı olarak çevik tedarik zinciri stratejisinin kullanılması gerektiği tespit edilmiştir. Çevik stratejinin yanı sıra işletmenin belirli ürünleri için sırasıyla yalın ve hibrit stratejileri de etkin bir biçimde kullanabilmeleri için, işletmeye yapılan öneriler bu çalışmanın bulguları arasında yer almıştır.