Ksanthos kenti batı agorası

Abstract

Likya Bölgesi'nin özellikle Klasik Dönem içerisinde ekonomik ve idari yönden en güçlü kentlerinden birisi olan Ksanthos Antik kenti, KaĢ beldesine bağlı Kınık Köyü‟nün içinden geçen ve aynı zamanda Antalya - Fethiye arasında il sınırı olarak kabul edilen EĢen Çayı‟nın hemen kıyısında yükselen kuzey-güney doğrultusunda eğimli bir arazinin üzerinde bulunmaktadır. Sahilden kuĢ uçumu 7 km içeride kalan kentteki ilk bilimsel araĢtırmalar 19. yy‟ın ilk çeyreği içerisinde yapılmaya baĢlanmıĢtır. Kent içerisinde günümüze kadar yapılan çalıĢmalar sonucunda özellikle Klasik ve Roma olmak üzere Arkaik ve Doğu Roma Dönemlerine tarihlenen mimari yapılar tanımlanmıĢken Hellenistik Dönem içersine tarihlenen yapı neredeyse yok denecek kadar azdır. Bu yapılar içerisinde kentin merkezinde iki ve batısında olmak üzere toplamda üç agora yapısı Likya kentleri üzerinde Roma Dönemi ile beraber değiĢen Ģehircilik anlayıĢını gözler önüne serdikleri için oldukça önemlidirler. Bu çalıĢma içerisinde yukarıda önemlerine değinilmiĢ agora yapılarından biri olan Batı Agora değerlendirilmiĢtir. Kentin batı kısmında yer alan ve Geç Arkaik Dönemin sonlarından Orta Bizans Dönemi'nin sonlarına değin, sadece Ġ.S. 6. yy'daki Arap akınları sonrasında kısa bir süreliğine terk edilmesi dıĢında, kesintisiz Ģekilde iĢlevsel faaliyetlerini sürdürdüğü anlaĢılan Batı Agora farklı evrelerde tadilatlar ve onarımlar geçirmesine rağmen oldukça tahribata uğramıĢtır. Dört tarafı portiklerle çevrili alanın iç stylobatları üzerinde dikdörtgen postamentler, simetrik bir Ģekilde yerleĢtirilmiĢ sütun kaideleri ve onların üzerinde de yapının tamamen dıĢa kapalı bir yapıya bürünmesini ve ayrıca görsellik açısından etkileyici olmasını sağlayan korint tipinde sütunlar, baĢlıklar, arĢitrav ve düz sima korniĢ parçaları yer almaktaydı. Klasik dönemden itibaren dini ve politik bir yapıya sahip olan alan bu yapısını kültürel değerler farklılaĢmıĢ olsa da Roma Dönemine kadar korumuĢtur. Bizans Dönemiyle beraber daha çok dini ve ticari bir mekan halini alan agora Orta Bizans Dönemi ile beraber dini iĢlevi yitirmiĢ ve 11. yy' da terk edilmiĢtir. Alanda farklı dönemlere ait etkileri gözlemlenmekte olup bunlar içerisinde en önemlileri, birisi agora meydanın' da olmak üzere toplamda iki kilise yapısı, yine meydanda küçük bir Ģapel, Ģarap iĢliği ve satıĢ dükkanları, metal iĢliği, havuz ve çeĢme yapılarıdır.