Direkt organogenesis yönteni ile çoğaltılan kızılçam’da (Pinus brutia Ten.) sürgün gelişiminin optimize edilmesi

Abstract

Kızılçam (Pinus brutia Ten.), çamgiller (Pinaceae) ailesi, iğne yapraklılar (Pinales) takımından iğne yapraklı ve yaprağını dökmeyen bir türdür. Türkiye'de 5.4 milyon hektarın üzerinde bir alanda doğal olarak bulunan kızılçam, Türkiye ibreli ormanlarının yaklaşık %25'ini kaplar ve hızlı büyür (OAE 1987, Kayacık 1965, Öztürk vd 2010). Bu çalışmadaki amaç halen devam etmekte olan ıslah çalışmalarına ek olarak in vitro (laboratuar koşullarında) fidan üretim tekniklerinin geliştirilmesi, elde edilen veya edilecek olan üstün genetik özellikli bireylerin süratle çoğaltılmasına katkıda bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda 4 deney yapılmıştır. Çalışmalarda, çimlendirilen tohumlardan alınan kotiledonlar eksplant olarak kullanılmıştır. Sürgün gelişiminin araştırıldığı deneylerde besin ortamı olarak DCR (Douglas fir cotyledon revised medium) besin ortamı kullanılmıştır (Gupta ve Durzan 1985). İlk deneyde 5 farklı (0.5mg/L, 1.0mg/L, 2.0mg/L, 4.0mg/L, 8.0mg/L) konsantrasyonda GA3 (giberellik asit) uygulaması yapılmış ve kullanılan bu BBD'lerin (bitki büyüme düzenleyici) sürgün gelişimi üzerine etkileri incelenmiş ve GA3 uygulanmayan eksplantlarla karşılaştırılması yapılmıştır. Karşılaştırma sonunda GA3 uygulamasının sürgün gelişimi üzerinde olumsuz sonuçlar yarattığı ve sürgün gelişimini durdurduğu tespit edilmiştir. En yüksek sürgün ortalaması 4.49 ile kontrol grubundan elde edilmiştir. İkinci çalışmada GA3 uygulamaya başlama sürelerinin sürgün uzamasına etkileri incelenmiş ve bu çalışma için de eksplantlar 3, 6 ve 9 hafta gecikme ile BBD içermeyen besin ortamından GA3 içeren besin ortamına transfer edilerek sürgün gelişimleri incelenmiştir. Bu çalışmada en yüksek sürgün ortalaması 2.26 ile 9 hafta gecikmeli transfer edilen grupta elde edilmiştir. Üçüncü çalışmada ise DCR besin ortamında kullanılan farklı makroelement miktarlarının ( ½ , ¾ ve kontrol) sürgün gelişimi üzerindeki etkileri incelenmiştir. Çalışma sonunda en yüksek sürgün ortalaması 6.80 ile kontrol grubundan elde edilmiştir. Son olarak da kazein (casein hydrolysate) kullanımının sürgün gelişimi üzerine etkisi olup olmadığının incelemesi yapılmıştır. Test sonuçlarının ANOVA analizlerine göre CH uygulaması ile kontrol grubu arasında istatistiksel açıdan bir fark oluşmamıştır.Sonuç olarak test edilen uygulamaların tamamının kontrol grupları ile karşılaştırıldığında sürgün gelişimi üzerinde etkili olmadığı görülmüştür.