Abstract:
Baraj düzenlemelerinin ve doğal değişimlerin neden olduğu iklim değişikliği ile birlikte oradaki akım karakteristikleri de değişecektir. Akarsu akım debisi bir rastgele değişken olmak üzere, bunun eşit zaman aralığında ölçülmüş değerleri ile bir zaman serisi oluşturulabilir. Zaman serileri modelleme teknikleriyle yapılacak çalışmalarla bir baraj rezervuarının inşasından önce, modelleme için yeterli uzunluktaki veri ile lineer stokastik modeller kurulabilir. Rezervuarın inşasından sonraki dönemde gelen akım değerleri yeterli uzunlukta ölçülebilmiş ise modelleme yapmak mümkün olabilmektedir. Bu çalışmada baraj inşasından önce ve sonra oluşturulan modellerin değişimi incelenmiştir. Bölgedeki iklimsel değişiklikleri ve bölgesel hidrolojik rejimlerin değişiminde insan aktivitelerinin (baraj inşası gibi) etkisi modelleme ile birlikte araştırılmıştır.Yapılan çalışmada Orta Akdeniz Havzasında yer alan Manavgat Nehri üzerindeki Sinanhoca istasyonunda ölçülmüş (1964-2005) yıllarına ait aylık ortalama akım debileri kullanılmıştır. 1983 yılından sonraki akım verileri Oymapınar Barajı inşa edildikten sonra ölçülmüş olan akım verileridir. Baraj inşasından önce ve sonra ayrı ayrı modelleme oluşturmak üzere yıllık ortalama debilerinin öncelikle normal dağılıma uyduğu belirlenmiş, ardından Olasılık Çizgisi Korelasyon Katsayısı Testi (PPCC) ile kontrol edilmiştir. Yıllık değerler için AR(1), MA(1), AR(2), ARMA(1,1) modelleri her iki durum için kurulmuştur. Ancak süreci temsil eden en uygun modelin belirlenebilmesi için Akaike Bilgi Kriteri (AIC) uygulanmış ve her iki durum için AR(1) modeli seçilmiştir. Daha sonra bağımsız rastgele bileşeninin bağımsızlığının belirlendiği Portmanteau testi uygulandıktan sonra her iki durum için AR(1) modelinin testi geçtiği belirlenmiştir.
