Türkiye süt ve süt ürünleri piyasası ve Avrupa Birliği'ne uyum

Abstract

Bu çalışmada Türkiye'de süt ve süt ürünleri sektörü; kendisine girdi sağlayan yem ve süt sığırcılığı sektörleri ile bağlantılı olarak incelenmiştir. Metodoloji olarak Klasik Amerikan Endüstri İktisadı yaklaşımından faydalanılmıştır. Buna göre; girdi piyasası olarak süt sığırcılığı ve yem sektörü, ürün piyasası olarak da süt ve süt ürünleri sektörünün piyasa analizi yapılmıştır. Bu şekilde süt ve süt ürünleri sektörünün Türkiye'de üretim ve tüketim durumu, dış ticareti, arz ve talep koşullan, piyasada faaliyet gösteren firmaların ekonomik ve sosyal yapılan ile davranışlarının belirlenmesi ve seçilmiş dünya ülkelerinin yanında AB ile mukayeseler yapılarak, Türkiye'nin AB'ye uyumu hususundaki yasal ve teknik eksikliklerin neler olduğu ve nasıl giderilebileceği sorularının cevaplanması amaçlanmıştır. Çalışmanın sonucu olarak; özellikle nihai ürün maliyetlerini önemli derecede etkileyen yem sektöründe ciddi sorunlar olduğu saptanmıştır. Örneğin; yem hammaddesi olarak kullanılan girdilerin çoğunlukla ithal edilmek suretiyle karşılanmaya çalışılması ve bu konudaki ithalat politikalarının yem sektörünü oldukça zora sokacak mahiyette olması dikkat çeken bir husustur. Yine yem sektöründe faaliyet gösteren fabrikalarının kapasitelerinin prodüktif olmaması da önemli bir diğer sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Süt ve süt ürünleri sektörü ile doğrudan ve dolaylı ilişkili bir diğer sektör olan süt sığırcılığında da bunlara benzer sorunlar mevcuttur. Hayvancılığın modernlikten uzak tekniklerle yapılması; uzmanlaşmayı önlerken, yetiştirilen süt sığırlarının genetik özelliklerinin iyileştirememesinin sonucu olarak hayvan başına süt verimliğinin düşük olması süt sığırcılığı sektöründe öne çıkan soranlardır. Süt ve süt ürünleri sektöründe; AB normlarına uygun, modern yöntem ve tekniklerle üretim yapan firmalar mevcuttur. Ancak süt ve süt ürünleri sanayine aktarılan çiğ süt arzının yetersiz olmasının yanında sokak sütü kullanımının halen yaygın olması ve ilkel şartlarda üretim yapan mandıraların da faaliyette olması, modern şartlarda üretilen süt ve süt ürünleri talebini olumsuz yönde etkilemektedir. Ürün fiyatları açısından incelendiğinde, işlenmiş içme sütündeki KDV oranın % 8 olması, sokak sütü ile olan rekabeti olumsuz etkilemektedir. Bunun yanında ihracat fiyatlarının çeşitli nedenlerden ötürü dünya pazarında rekabete uygun olmaması söz konusudur. Süt ve süt ürünleri sektörünün dış pazarda rekabet gücünün arttırılması ve AB standartlarına uygun ürünlerin üretilmesi için çeşitli regülasyonlara ihtiyaç vardır. Yem sektörünün canlandırılması, yurtiçi karma yem hammaddesi üretiminin teşvik edilmesi,ithalatta uygulanan gümrük vergilerinin uygun seviyelere indirilmesi gereklidir. Süt sığırcılığı sektöründe süt verimi yüksek ırklardan yararlanılması için suni tohumlama faaliyetlerinin arttırılması ve süt sığın yetiştiriciliğinin uzmanlaşmış büyük ölçekli işletmeler tarafından yapılması özendirilmelidir. Ayrıca üretilen çiğ sütün direkt olarak modern süt sanayine aktarımının sağlaması için kooperatif ve birliklerin yaygınlaştırılması amacıyla gerekli teknik ve yasal düzenlemeler hayata geçirilmelidir. Bu sayede sokak sütünün kullanımı azaltılması ve AB standartlarına uygun kaliteli ve hijyenik süt ve süt ürünleri ti&etinıinin arttırılması sağlanabilir. Süt ve ürünlerinin üretimini gerçekleştiren modern sanayi işletmelerinin, yine çeşitli teşvik ve sübvansiyonlar yoluyla dış pazarlarda rekabet gücünün arttırılması sağlanmalıdır. Süt ve süt ürünleri sanayi için alınacak bu tedbirler ile AB'ye uyum için önemli adımlar atılmış ve Türkiye süt ve süt ürünleri sektörünün AB'deki rakipleri ile serbest piyasa koşullarında rekabet etmesi sağlanmış olacaktır.