Hadis şerhçiliğinde sosyokültürel yapıya ilişkin bilgilerin hadisin anlaşılmasına etkisi -Fethu'l-Bari bağlamında-

Abstract

Hadis şerhleri hadisler ve bu hadisleri ihtiva eden klasik eserler ile sonraki dönemler arasında bağ kurma görevini üstlenmişlerdir. İçerdikleri bilgiler ve bilgilerin yoğunlukları şerhten şerhe değişkenlik göstermektedir. Hicrî 7-10. yüzyıllarda yazılmış olan zengin içeriğe sahip şerhler, sosyokültürel yapıya ilişkin bilgileri daha yoğun olarak içermesi yönüyle önceki şerhlerden ayrılmaktadır. İbn Hacer'in Fethu'l-Bârî'si zengin içerikli şerhlerin en önemlilerindendir. İbn Hacer'in şerhinde sosyokültürel bilgileri kullanma biçimi, bu bilgilerin şerhteki yoğunluğu, bu bilgilerin hadislerin anlaşılmasına ne ölçüde katkı sağladığı çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir. İbn Hacer'in verdiği metin içi-dışı bilgiler ve dilin kullanımına dair yaptığı izahlar hadislerin anlaşılmasına büyük oranda katkı sağlamaktadır. Şarih bu izahları dil-kültür etkileşimini, dilin değişen belli bir kültürün ihtiyaçları tarafından üretildiğini ve şekillendirildiğini dikkate alarak yapmaktadır. İbn Hacer'in Fethu'l-Bârî'de sosyokültürel bilgileri çeşitli şekillerde kullanma yöntemleri, hadislerdeki anlamı her yönüyle açığa çıkarma gayretini gözler önüne sermektedir. Şarihin bu tavrı metnin kendi bağlamında anlaşılabileceği düşüncesine işaret etmektedir. Fethu'l-Bârî'deki bu yaklaşımları İbn Hacer'in, hadislerin kültürden bağımsız algılanamayacak metinler olarak gördüğüne delalet etmektedir.